Тероризмот со националистички побуди, главната закана за безбедноста на Косово

Во нацртот на државната стратегија за превенција и борба против тероризмот за следните пет години, Владата на Косово ги идентификуваше групите, организациите и движењата кои промовираат сепаратизам, кои главно се фокусирани на северот населен со српско мнозинство. Според документот, овие организации повремено се предиспонирани да користат насилство за да постигнат политички цели и да предизвикаат меѓуетнички инциденти.

Тероризмот со националистички мотиви е меѓу главните закани за безбедноста на Косово, се наведува во нацртот на новата државна стратегија за спречување и борба против тероризмот 2023-2028 година. Во документот што го подготви Министерството за внатрешни работи, за кој во петокот завршија јавните консултации, евидентно е дека групите, движењата и организациите без разлика имаат за цел да ја дестабилизираат безбедносната состојба, демократскиот поредок и социјалната кохезија. Главна референца на документот се односите меѓу Албанците и Србите, поточно намерите за предизвикување меѓуетнички инциденти.

„Што се однесува до тероризмот заснован на националистички, со сиот напредок што е постигнат во меѓуетничките односи меѓу двете најголеми заедници во Република Косово, тензиите продолжуваат да бидат присутни и постојат групи, движења и организации, кои одвреме-навреме се предиспонирани да користат насилство за постигнување политички цели, како и да предизвикуваат меѓуетнички инциденти, понекогаш со поддршка од трети земји“, пишува тој во нацрт-стратегијата. „Групите, организациите и движењата кои промовираат сепаратизам се главно поврзани со политичките случувања низ кои помина Република Косово во текот на своето патување во процесот на градење на државата и во моментов се фокусирани главно на северот на земјата, но со тенденција да се прошири и во другите региони на земјата“.

Претставниците на граѓанското општество кои учествуваа во дискусиите за стратегијата велат дека има пораст на десничарскиот екстремизам, па Владата направила добро што го вклучила овој аспект.

„Ова е една од добрите акции што е преземена во рамките на оваа стратегија бидејќи другите видови екстремизам во минатите стратегии, освен оној што има религиозна позадина, не се добро обработени. Додека сега гледаме дека има зголемување на овие групи со екстремистички верувања кои имаат своја позадина и основа во националистичките наративи. Исто така, има зголемување на десничарскиот екстремизам, можеби не типичен за ова крило, но наративот што го негуваат овие групи е забележан и кај различни поединци и групи во Косово“, рече Шпат Балај, истражувач во Косовскиот центар за безбедносни студии ( QKSS). „Тие дефинитивно се еден од главните ризици што ги има Косово во однос на насилниот екстремизам и како такви бараат соодветен одговор и стратешки пристап за спречување и борба против проблемот на вистински начин“.

Според Балај, во стратегијата не е неопходно да се споменуваат имиња на организации со такви тенденции.

„Сепак, тешко е да се забележи какви се овие групи бидејќи има неколку поединци кои учествуваат на север, особено во различни групи. Затоа, треба да се цени што е вклучено и третирано на подлабок начин. Државен карактер имаат и оние кои го мотивираат овој тип на екстремизам на север, а улога има и Српската православна црква. Затоа, Косово треба да има добро осмислен пристап за да не дозволи овие групи да добијат терен и потенцијално да ја дестабилизираат земјата“, нагласи Балај.

Организации за кои постои сомневање дека се на север

Иако во стратегијата не се споменати државниот врв, тие во некои случаи ги потенцираа организациите кои беа присутни на северот населен со српско мнозинство, во периодот кога демонстрантите поставуваа барикади на улиците.

Во интервју за „Телеграф“ на 11 февруари годинава, претседателот Вјоса Османи предупреди дека платениците на руската група „Вагнер“ соработуваат со српските паравојски на шверц на оружје и воени униформи без амблеми на Косово. Според неа, оваа операција има за цел да создаде почва за евентуален хибриден напад од страна на Србија за преземање контрола на територијата на Косово.

„Тие носат оружје и униформи, но не се дел од српската војска. Србија сака да ги постигне своите цели, без да ја нарече воена операција“, нагласи Османи, без да обезбеди докази за овие тврдења.

Според неа, стратегијата на Србија има иста цел како онаа што ја користеше рускиот претседател Владимир Путин кога незаконски го анектираше Крим од Украина.

„Ако погледнете што направи Путин во 2014 година, тоа е сосема исто. Прво ги инструментализираше Русите што живеат таму, потоа креираше лажни операции, а потоа ги испрати овие паравоени групи. Има јасни индиции дека српските паравоени групи го планираат и организираат тоа. Колкав бил бројот на тие што биле на граница или внатре, е нешто што се уште се истражува“, рече Османи.

Премиерот Албин Курти за холандскиот весник NRC на почетокот на оваа година изјави дека луѓето кои стоеле на барикадите биле донесени со автобуси од Србија, а меѓу нив имало и маскирани лица од „Северната бригада“, „Вагнер групата“ и „ Волци". Ноќе".

Имаме докази дека се работи за луѓе маскирани со знаци на руската милиција Вагнер, Ноќните волци...“, рече Курти и нагласи дека не може да ги објави доказите поради позицијата од која се направени фотографиите и видеата може да се открие. нивните извори.

Дури и во нацрт-стратегијата на МВР пишува дека има тенденции Косово да се претстави како инкубатор за тероризам, а се потенцира и хибридната војна.

„Активностите на влијателни групи, организации и движења во Косово се поврзани и со хибридни закани, поточно ширење пропаганда и дезинформации со цел оштетување на имиџот и интересите на Република Косово. Преку ваквата пропаганда и објавувањето на лажни вести, целта е да се зголеми несигурноста кај граѓаните на државата, да се создаде поволна клима за дестабилизација на безбедносната состојба и тенденција за претставување на Република Косово како инкубатор за тероризам. “ се наведува во нацртот.стратегија.

Опасноста од исламските идеологии

Како закана се споменуваат и исламските идеологии што се шират на Косово од земјите на Блискиот Исток.

„Нивото на закана од потенцијални терористички напади од членови на терористички организации преку странски терористички борци, заспани ќелии или симпатизери и поддржувачи кои може да бидат инспирирани да извршат терористички акти останува ниско, со зголемени трендови на работ на важни настани/датуми, особено за време на празници и симболични настани“, се вели во нацрт-стратегијата. „И покрај случувањата во конфликтните зони на Блискиот Исток и губењето на територијалната контрола од страна на терористичките организации, нивната терористичка идеологија продолжува да биде активна, особено на различни онлајн платформи и апликации, каде пропагандата за поддршка на терористичките организации вклучува преводи на материјали од нивните пропаганда на различни јазици, вклучително и јазиците од регионот, како и албанскиот јазик“.

Друг аспект кој продолжува да има влијание врз ширењето на терористичките идеологии во Косово е поддршката, инспирацијата и финансирањето на различни организации, групи, движења и поединци, од надворешни државни и недржавни актери.

Шпат Балај оценува дека Косово има корист од доброто искуство во борбата против тероризмот и насилниот екстремизам, но и во реинтеграцијата и рехабилитацијата на погодените од оваа појава. Сепак, тој смета дека е проблематично да се спојат две стратегии кои досега беа одвоени - онаа за спречување и борба против насилниот екстремизам, како и стратегијата за борба против тероризмот.

„Причината зошто го гледам како проблематично до одреден степен е тоа што истражувањата на ККСС, но и на други организации не само во Косово, туку воопшто во контекст на насилниот екстремизам, покажуваат дека најдобри резултати во превенцијата и борбата не биле нужно постигнато со безбедносни алатки“, нагласи Балај.

Според него, има некои мерки и актери кои не мора да имаат безбедносна позадина и кои можат соодветно да придонесат.

„Од друга страна, тероризмот е феномен кој целосно спаѓа во доменот на безбедносните институции. Ова може да создаде одредена потенцијална конфузија бидејќи актерите надвор од безбедносните институции немаат многу основа и можности да се борат против тероризмот. Но, овој проблем е третиран и во работните групи и како таков нашол форма на имплементација и по голема веројатност ќе има два акциски планови кои предвидуваат активности и улога на секој од двете страни“, рече Балај.

Четирите стратешки цели

Во годишниот извештај на американскиот Стејт департмент, Косово е оценето како една од најактивните држави на Балканот за кривично гонење на лица осомничени за извршување или поддршка на терористички активности.

„Институциите за спроведување на законот презедоа конкретни дејствија во спречување и попречување на терористички активности, терористички напади, истрага, апсење и гонење на лица за кои постои основано сомнение дека извршиле или се подготвуваат за извршување кривични дела тероризам и оние поврзани со тероризам. Дури и во меѓународните извештаи, Косово се проценува дека е меѓу најактивните држави на Балканот за кривично гонење на лица осомничени за извршување или поддржување терористички активности“, е оценката што му се опишува на Косово.

Врз основа на резултатите од претходните стратегии, како и оценките за следните пет години, активностите на институциите остануваат фокусирани на четири стратешки цели: превенција, заштита, следење и одговор.

Во меѓувреме, Националниот координатор за борба против тероризмот, како главна координативна институција за постигнување на целите, ќе ги следи индикаторите од Стратегијата за превенција и борба против тероризмот. Носител на оваа функција е министерот за внатрешни работи или лицето овластено од него, кое врз основа на нацрт Стратегијата ќе ги координира, води, следи и известува за спроведувањето на политиките, активностите и дејствијата во врска со овој документ.