ТОЧКА со Veton Surroin: Гостин Оливер Шмит

Сурои: Односите меѓу Косово и Албанија продолжуваат да бидат „еднонасочна улица“

Pублицист Veton Surroi рече дека односите меѓу Косово и Албанија продолжуваат да бидат „еднонасочна улица“, за време на дискусијата на подкастот PIKË со австрискиот историчар Оливер Шмит.

Шмит ја отвори дискусијата прашувајќи како Сурои ја гледа иднината на албанско-косовските односи надвор од идентитетските прашања, вклучувајќи ги социјалните, економските и културните димензии.

Сурои нагласи дека постои „еднонасочна улица“ во односите меѓу двете земји, каде што граѓаните на Косово се чувствуваат како дома во градовите како Драч или Валона, додека Албанците во Албанија сè уште ја немаат истата врска со Косово. Тој додаде дека Косоварите отсекогаш имале подлабоко разбирање за литературата и културата од Албанија, за разлика од оние од другата страна на границата.

Според него, следниот предизвик повеќе не е физичкото постоење како држава или нација – веќе добиена битка – туку недостатокот на надеж за иднината, што ги турка младите генерации да бараат перспектива во странство.

„Населувањето на Косово и Албанија е толку драматично што во 2031 година се очекува населението да падне на нивоата од 70-тите и 80-тите“, предупреди Сурои.

Тој го критикуваше и недостатокот на економска соработка, наведувајќи го можниот пример за енергетски инвестиции на реката Девол како неуспешен модел на меѓусебно поврзување меѓу двете земји.

На крајот, Сурои истакна дека кохабитацијата меѓу двете албански држави е одлична можност за збогатување на албанскиот простор, но бара заедничка визија за иднината и одржлива соработка во конкретни области кои директно влијаат на животот на граѓаните.

Шмит: Во нестабилен свет, мора да бидеме скромни во нашата анализа на Америка и глобалната политика

HАвстрискиот историчар Оливер Шмит ги анализираше глобалните случувања и нивното влијание врз Балканот, нагласувајќи дека денес живееме во меѓународен поредок без единствена доминантна сила - поинаква реалност од претходните периоди на империјална стабилност, како што е Пакс Американа, во дискусија со публицистот. Veton Surroi на подкастот PIKċ.

Сурои истакна дека Балканот сè уште се соочува со проблеми наследени од 19 век, додека навлегува во втората четвртина на 21 век, во време кога се менуваат димензиите на светските сили и бледнее американското влијание во светот. Тој истакна дека мирот изграден под американска доминација е во повлекување, додавајќи дека регионот мора да размислува за тоа како понатаму ќе се развива во оваа нова реалност.

Шмит одговори со нагласување на важноста од внимателна и одмерена анализа на моменталната ситуација, особено на политиката на САД. Тој цитираше напис од „Ноје Цирхер Цајтунг“ во кој се нагласува дека повеќето актуелни анализи имаат за цел морално да се позиционираат или да поддржат одредени политички цели, додека реалната ситуација е толку нестабилна што не може со сигурност да се предвиди кои ќе бидат следните чекори на американската администрација.

„Мораме да се запрашаме како можеме да развиеме политика понезависна од САД, но додека ја одржуваме соработката со нив. Не можеме да даваме избрзани анализи во таква нестабилна реалност“, изјави Шмит.

Тој додаде дека стравот од Русија е реален и придонел за зголемување на тензиите во Европа, особено во Германија, каде што стравот и вознемиреноста отсекогаш биле не само социјални, туку и политички. Како пример ја наведе силната реакција на новиот германски канцелар Фридрих Мерц, кој го искористи стравот од политиката на Трамп за да поддржи значајни промени во германската внатрешна политика.

Како заклучок, Шмит нагласи дека во таков сложен и непредвидлив свет, императив е да се избегнат големите теории и избрзаните толкувања – и дека скромноста во анализата е најмудриот пристап во оваа фаза од историјата.

Шмит: Албанија и Косово формираат посебни идентитети, главната разлика е политичката култура

Во дискусија со публицистот Veton Surroi Во подкастот PIKË, австрискиот историчар Оливер Шмит рече дека историската поделба и политичките случувања во 20 век значително влијаеле врз формирањето на различни идентитети меѓу Албанците во Албанија и оние во Косово.

Тој нагласи дека постоењето на две албански држави на Балканот сега е реалност која секојдневно влијае на изградбата на нови општествени определби.

Шмит изјави дека оваа диференцијација не е само прашање на именување како „Албанци“ или „Косовари“, туку е резултат на многу различни случувања што следеа по поделбата на албанските територии по 1918 година.

„Во Енверистичка Албанија исчезна приватната сопственост, беше забрането слободното движење, а религијата беше избришана од јавниот живот. Во поранешна Југославија Албанците се движеа наоколу, имаа пристап до технологија, добра и контакти со светот. Овие разлики силно влијаеја на општествената свест и културата на Албанците од двете страни“, рече тој.

Според него, токму поради овие разлики, денес постои суштинска разлика во политичката култура меѓу Албанија и Косово - аспект што според историчарот ја сочинува најголемата разлика меѓу двете албански држави.

Сурои го постави прашањето дали овој процес ќе доведе до формирање на нови албански идентитети во 21 век, вклучително и дијаспората, како поразновидни и дисперзирани „албански заедници“, не само на Балканот, туку и низ целиот свет.

Шмит: Реакцијата на историјата го покажува нивото на демократски развој на едно општество

Во отворена дискусија меѓу публицистот Veton Surroi и професор по историја на Југоисточна Европа на Универзитетот во Виена, Оливер Шмит, на подкастот PIKË, беше обработено прашањето за албанските историски митови и потребата од нивен критички осврт.

Сурои го постави прашањето дали албанското општество има капацитет да ги оспорува и реинтерпретира митовите конструирани во 20 век, како ликот на Скендербег, илирско-албанскиот континуитет или идејата за надминување на религијата во националното градење. Тој истакна дека секој обид за ревидирање на овие митови предизвика големи емоции во јавното мислење.

Како одговор, Шмит нагласи дека начинот на кој општеството реагира на научните резултати ја одразува фазата на неговиот демократски развој. Според него, во споредба со почетокот на овој век, општеството во Косово и во Албанија е постабилно и има помалку емотивни реакции за историските прашања, иако тие сè уште постојат, особено во меѓуетнички контекст како што е Македонија.

Шмит нагласи дека за разлика од минатото кога стравот од странска манипулација беше голем, денес независноста и националниот идентитет на Косово се поконсолидирани. Тој додаде дека интересот за историјата опаѓа, што укажува на посмирено и посамоуверено општество.

Земајќи го за пример ликот на Скендербег, Сурои ја нагласи потребата од романтичната интерпретација, каде што Скендербег се гледа како обединувач на Албанците и „Христовиот спортист“, да се премине кон пореален пристап. Шмит објасни дека, иако Скендербег имал намери да создаде Кралство Арберија со поддршка на папата, политичката реалност од тоа време била многу посложена, со моќни регионални водачи кои често се спротивставувале на неговата доминација, како што беше случајот со Леке Дукаѓини.

Сепак, Шмит истакна дека идејата за создавање обединета држава постоела и дека Скендербег ја претставувал оваа политичка аспирација, иако таа не била целосно реализирана во пракса.

Шмит: Албанците можат да се споредуваат само со Баскијците од Шпанија

Оливер Шмит (Фото: КТВ)

Австрискиот историчар Оливер Шмит изјави дека Албанците можат да се споредат само со Баскијците од Шпанија за зачувување на нивниот идентитет преку јазикот.

Во дискусија со публицистот Veton Surroi во подкастот PIKË, професорот по историја на Југоисточна Европа на Универзитетот во Виена истакна дека Албанците се меѓу ретките народи во Европа кои го зачувале својот идентитет преку јазикот.

„Дури и во империјални околности – во Рим, во Византија и особено за време на османлискиот период – Албанците или праалбанците го задржаа континуитетот преку јазикот“, рече Шмит.

Тој подвлече дека недостатокот на пишани извори во антиката не го исклучува фактот дека албанскиот јазик играл клучна улога во етничкиот и културниот идентитет на Албанците низ вековите.

Од друга страна, Сурои го постави прашањето дали овој културен континуитет подоцна е трансформиран во политички наратив, каде што етничкиот идентитет се користи за поддршка на територијални претензии. Тој ја спомена идејата за „етничка контракција“ како елемент што често се појавува во албанскиот национален дискурс, нагласувајќи дека во многу случаи историските анализи сè уште не зборуваат за формирање нација во современа смисла на зборот.

Шмит додаде дека дури и самата промена на името „Албанец“, што доаѓа од значењето „оној што зборува јасно, разбирливо“, е доказ за важноста што јазикот ја имал во зачувувањето на идентитетската свест. Тој, исто така, ја истакна важноста на проучувањето на јазикот не само како средство за комуникација, туку и како историски извор за разбирање како еден народ се доживува себеси во различни политички и културни контексти.

ВИДЕО: