Три од петте договори потпишани во 2022 година, во рамките на Берлинскиот процес, сè уште не се имплементирани. Меѓу нив е и договорот за укинување на визниот режим меѓу Косово и Босна и Херцеговина. Осврнувајќи се на овој случај, но и на доцнењето во спроведувањето на другите договори, претставниците на Европската комисија (ЕК) се скептични за придобивките што би можел да ги донесе следната средба во Берлин.
Бројни проблеми го придружуваа процесот на имплементација на договорите постигнати во текот на годините во рамките на Берлинскиот процес.
Официјални лица на Германија, земјата која ја покрена иницијативата во 2014 година, го оценија како успех избегнувањето на исклучувањето на Косово од овој процес, поради мерката против српските производи и предупредија на ефикасност во спроведувањето на новите договори. Но, три од петте договори потпишани во ноември 2022 година сè уште не се имплементирани. Меѓу нив и Договорот за слобода на движење со лична карта во земјите од Западен Балкан. Во случајот со Косово и Босна и Херцеговина, тоа значи укинување на визниот режим. Додека Косово го ратификуваше договорот, Босна и Херцеговина сè уште не го стори тоа.
Проблемите што постојат во спроведувањето ги споменаа и претставници на Европската комисија (ЕК) во дискусија, во рамки на активностите за одбележување на 10-годишнината од Берлинскиот процес.
„Ако има нешто што функционира добро, тоа е регионалната соработка и ова е многу поврзано со проширувањето. Би сакал на следниот самит да видам повеќе договори за мобилност да се потпишат и уште повеќе да се спроведуваат, бидејќи не смееме да заборавиме дека имаме пет договори за мобилност, но три од нив се блокирани во смисла на имплементација завршени. На пример, договорот за патување со ИД во Босна и Херцеговина не е можен со Косово. Значи, ние сè уште имаме проблем таму“, рече Војчех Ковалски, советник за Стратегија за Западен Балкан во Европската комисија.
На укинувањето на визите за Косово со години се противат политичарите на Босна и Херцеговина, поточно српскиот ентитет на чело со претседателот Милорад Додик. Пратениците на Народното собрание на Република Српска на 27 јуни 2023 година го прекинаа одобрувањето на Договорот за слобода на движење на Западен Балкан. Покрај Србија, Босна и Херцеговина е единствената земја од Западен Балкан која не го признала државјанството на Косово.
За признавање е потребна согласност од сите тројца членови на Претседателството на Босна и Херцеговина, а од 2008 година, кога Косово прогласи независност, сите членови од Република Српска се противат.
Претставниците на ЕК изразија скептицизам дека ќе има напредок и во другите договори од Берлинскиот процес, се додека не се имплементираат сегашните.
„Сè уште имаме проблеми со признавањето на академските квалификации. Сега имаме нов договор потпишан на самитот за пристап до студии, но тоа нема да оди напред додека не се решат другите прашања. Затоа би сакал да видам повеќе договори и напредок во нивното спроведување. И ако ова е целиот Берлински процес што се реализира за две години, би било фантастично“, нагласи Ковалски.
Специјалниот пратеник за Западен Балкан од Министерството за Европа и надворешни работи на Франција, Рене Троказ изјави дека проширувањето на ЕУ со земјите од регионот е реалност и дека Западен Балкан припаѓа на Европската унија. Тој нагласи дека внатрешните тензии, како наследство од минатото, се „најголемата пречка“ за напредокот на регионот кон интеграцијата во ЕУ.
„Не сакаме никому да држиме предавања, но сакаме да му помогнеме на регионот да стане дел од Европската унија, бидејќи не можеме да замислиме поинаква иднина за регионот“, рече Троказ.
Тој ја подвлече важноста да се обезбеди процесот на проширување во регионот да остане заснован на заслуги.
И Маида Горчевиќ, министерка за европски прашања на Црна Гора, истакна дека оваа година е многу успешна во однос на европската интеграција на Западен Балкан. Покрај напредокот на Црна Гора на овој план, таа нагласи дека Босна и Херцеговина ги отворила преговорите и оти Албанија се очекува наскоро да постигне напредок. Горчевиќ рече дека Црна Гора останува лидер во регионот и оцени дека сега постои позитивна конкуренција меѓу земјите од Западен Балкан, „бидејќи работите се движат напред по години стагнација“.
Мешовитиот комитет на ЦЕФТА во средата одобри 9 нови договори кои имаат за цел да ја трансформираат трговската и економската соработка.
„Само неколку дена пред 10-годишнината од Берлинскиот процес, ЦЕФТА прави одлучувачки чекор кон остварување на визијата за заеднички регионален пазар. Врз основа на правилата и најдобрите практики на ЕУ, овие договори ќе ги доближат пазарите на ЦЕФТА до единствениот пазар на ЕУ и ќе го отклучат потенцијалот на Новиот план за раст на ЕУ, напишан во коминикето на ЦЕФТА.
Данијела Гачевиќ, привремен директор на секретаријатот, рече дека ЦЕФТА е од фундаментално значење за слободното движење на стоки и услуги, промовирање на економскиот раст и интеграција.
„Со овие одлуки создаваме посилен и поунифициран економски простор, каде што бизнисите ќе можат побрзо да растат, а потрошувачите се заштитени дури и кога купуваат надвор од локалните пазари. Ова е важен момент за ЦЕФТА додека се приближуваме до пазарот на ЕУ. Придобивките ќе се почувствуваат низ ЦЕФТА. Малите и средни компании ќе добијат овластување да извезуваат и да го искористат максимумот од дигиталните пазари, а сите ќе имаме корист од поголем избор, подобри цени, квалитет и посилна заштита на потрошувачите“, нагласи таа.
Меѓу другото, беше постигнат договор за признавање на програмите на ОЕО; Олеснување на електронската трговија; Договор за испорака на пакети меѓу земјите на ЦЕФТА; Спречување на неоправдано гео-блокирање; Комерцијални аспекти на правата на интелектуална сопственост (ИПР); Креирање на Електронски систем за управување со ризик; Олеснување на трговијата со услуги од туристички агенции и тур-оператори. Одобрен е и Механизам за решавање спорови. Дополнителниот протокол ќе послужи како нов механизам за решавање на трговските спорови и ќе обезбеди правичност и транспарентност, зголемувајќи ја деловната доверба во примената на правилата за олеснување на трговијата на ЦЕФТА.
„Понатаму, Мешовитиот комитет на ЦЕФТА усвои уште три одлуки кои имаат за цел реформирање на внатрешните работи. Со овие реформи се воведуваат нов деловник за работа на Мешовитиот комитет, се ажурираат Одлуката со која се регулира работата на Секретаријатот и се создаваат нови тела кои ќе ја надгледуваат соработката во нови области како што се испорака на пакети, права од интелектуална сопственост и професионални квалификации“, пишува тој во коминикето. на секретаријатот на ЦЕФТА.
Во средата, Централноевропскиот договор за слободна трговија (ЦЕФТА) беше деблокиран и Косово повеќе нема да биде претставено под името УНМИК.
На 14 и 15 октомври под раководство на германскиот канцелар Олаф Шолц ќе се одржи состанокот на Берлинскиот процес на кој целта е потпишување на договорот за слободна трговија. Во моментов слободната трговија се реализира преку ЦЕФТА.
Вицепремиерот Бесник Бислими изјави дека како позитивен чекор го гледа фактот што ваквата одлука е донесена токму на состанокот одржан во Белград.
Одлуката уследи по промената од страна на Владата на Косово на безбедносната мерка за стока од Србија од „забрана“ во „засилена контрола“.
Берлинскиот процес е иницијатива на германската влада од 2014 година и заедничка платформа за шесте земји од Западен Балкан, Европската комисија (ЕК), некои земји од ЕУ и Велика Британија, која има за цел да го поддржи приближувањето на земјите од Балканот со Европската Унија.