„Овие прашања на Балканот се многу сложени, но нивната сложеност го надминува интересот на луѓето да ги разберат. Ако одите во САД и кажете: „Имаме сите овие проблеми со нашите соседи“, луѓето ќе одговорат: „Видете, секој има проблеми, решете ги сами“... Косово, како и сите балкански земји, навистина треба да преземе одговорност и да ги реши своите проблеми“, рече поранешниот амбасадор на САД во Србија, Кристофер Хил.
Поранешниот американски амбасадор во Србија, Кристофер Хил, не очекува САД да интервенираат во решавањето на проблемите на Балканот, вклучително и спорот меѓу Косово и Србија, како што правеа во минатото.
Според него, овој регион не е секојдневен приоритет за САД и решенијата мора да дојдат одвнатре.
„Балканот е, секако, недовршена работа во Европа, но луѓето на Балканот треба да разберат дека во другите делови од светот се случуваат други работи. Значи, не можете да очекувате луѓето да ги остават настрана проблемите со кои се справуваат, без разлика дали се во Украина или на Блискиот Исток, и да речат: Во ред, Косово, ќе се обидеме да ви помогнеме во ова“, рече Хил во интервју за Радио Слободна Европа. Тој нагласи дека Косово треба да продолжи со формирањето на Заедницата на општини со српско мнозинство, велејќи дека и Србија има работа да заврши, но нагласи дека тоа е помагање на Украина - според него, тоа е врвен приоритет во Европа.
„Фактот што се обидуваме да управуваме со некои од нашите интереси со Србија не значи дека сме против Косово. Имаме и многу интереси во Косово“, вели Хил.
ЕУ треба да биде повеќе вклучена
РЕЛ: Амбасадорке Хил, тука сме на GLOBSEC 2025 во Прага, каде што главните теми се глобалната безбедност и трансатлантската одговорност. Како ја гледате позицијата на Западен Балкан во пошироката европска стратегија и каква улога може да игра Косово во овој контекст?
Ч. Хил: Прво на сите, мислам дека е многу јасно дека Европската Унија знае дека има некои недовршени работи и дека овие недовршени работи се на Балканот. Мислам дека токму сега, тие [ЕУ] оценуваат како да ги одредат новите членки. Дали треба да ги примат еден по еден или сите одеднаш? Постојат многу предизвици и, секако, тие ги разгледуваат и прашањата за приближување.
Мислам дека Европската Унија навистина треба да се вклучи повеќе и да заврши некои недовршени работи. Верувам дека тоа го гледаме сега.
REL: Вчера [12 јуни], тука во GLOBSEC, рековте дека е тешко да се предвиди политиката на [американскиот претседател Доналд] Трамп, но повторно ќе прашам: Каков пристап треба да очекува Косово од неговата втора администрација?
Ч. Хил: Мислам дека ќе има напор од САД да ги охрабри балканските земји да почнат сами да ги решаваат своите проблеми. Мислам дека времето кога земјите доаѓаа кај нас или во некоја западноевропска земја за да се жалат на своите соседи, [заврши] и луѓето се уморни од тоа.
И главната поента, секако, е дека во светот се случуваат и други работи. Веќе не живееме во 1990-тите. Ние сме во многу поинаква ера.
Секако, го разбираме прашањето со Израел, големиот проблем со Иран, кој е огромен, прашањето со Газа... и секако за Европа постои прашањето со Украина и она што сите ние го правиме за Украина...
Значи, мислам дека времето кога една балканска земја доаѓаше кај нас да се жали на друга балканска земја [е завршено], бидејќи луѓето повеќе немаат време за овие работи. Тие сакаат да видат модели на соработка во регионот, а не земја која оди кај некој омилен член на меѓународната заедница и вели: Помогнете ни!
Косово и сите балкански земји треба сами да ги решат своите проблеми
REL: Соединетите Американски Држави историски се еден од главните и најсилните сојузници на Косово. Дали очекувате тоа да продолжи или предвидувате некаква промена во тонот или приоритетите?
Ч. Хил: Мислам дека, до одреден степен, зависи од тоа што луѓето на Косово сакаат да прават. Можам да кажам дека овие прашања на Балканот се многу сложени, но нивната сложеност го надминува интересот на луѓето да ги разберат. Ако одите во САД и кажете: „Имаме сите овие проблеми со нашите соседи“, луѓето ќе речат: „Видете, секој има проблеми, решете ги сами“. Мислам дека очекувањето е дека - без нужно да имате посредници секој ден, без секогаш да се потпирате на невладини организации или пријатели - луѓето ќе се обидат сами да ги решат проблемите со своите непосредни соседи, бидејќи меѓународната заедница е едноставно фокусирана на други прашања. Не велам дека Балканот не е важен. Како што реков, Балканот е, се разбира, недовршена работа во Европа, но луѓето на Балканот треба да разберат дека во другите делови од светот се случуваат други работи. Значи, тие не треба да очекуваат луѓето да ги остават настрана проблемите со кои се справуваат, без разлика дали се во Украина или на Блискиот Исток, и да речат: „Добро, Косово, ќе се обидеме да ви помогнеме со ова“.
Косово, како и сите балкански земји, навистина треба да преземе одговорност и да ги реши сопствените проблеми.
Само симболичните гестови не се доволни.
РЕЛ: Неодамна, вршителката на должноста влада на Косово се согласи привремено да смести до 50 мигранти депортирани од САД, како дел од договорот за преселување во трети земји. Што покажува оваа акција за близината на Косово до американските интереси?
Ч. Хил: Мислам дека ова покажува дека Косово има интерес да се усогласи со САД и да покаже подготвеност да им помогне во нивните предизвици.
Но, сакам да нагласам дека ваквите симболични гестови се многу важни и корисни. Сепак, тие мора да бидат придружени со поширок пристап, кој ќе обезбеди Косово да не биде на списокот на проблеми.
РЕЛ: Дали размислувате за нешто конкретно?
Ч. Хил: Немам ништо конкретно на ум, освен фактот дека поминаа повеќе од 25 години од 1999 година, и морам да кажам дека е многу разочарувачки што толку малку е постигнато во текот на овие 25 години.
САД помалку ангажирани на Балканот
REL: Дали очекувате Соединетите Американски Држави да имаат активна улога во олеснувањето на дијалогот меѓу Косово и Србија, или би било поефикасно да се остави ЕУ да го води тоа?
Ч. Хил: Мислам дека САД со години велат дека ова е прашање кое, реално, Европејците треба да го решат. САД имаат специјален претставник веќе неколку години, но во сегашните околности, би очекувал поограничен директен ангажман, во споредба со минатото. Затоа мислам дека идејата САД да бидат целосно вклучени секој ден на Балканот многу ќе се промени. Ќе видите американски бизнис интереси на Балканот, ќе има дипломатски активности, без сомнение. Но, не би очекувал САД да се вмешаат и да помогнат во решавањето на проблемите на луѓето. Луѓето ќе ги решат своите проблеми.
РЕЛ: Претходно рековте дека Владата на Косово сноси голем дел од одговорноста за недостатокот на напредок во дијалогот. На кои конкретни дејствија или одлуки мислевте?
Ч. Хил: Кога размислувам за одговорностите за решавање на работите, мислам на Договорот кон нормализација - таканаречениот Охридски договор - за кој мислам дека е многу фер договор, разработен многу внимателно со помош на г-дин [Мирослав] Лајчак [поранешен претставник на ЕУ за дијалогот Косово-Србија]. И, доста е разочарувачки што не успеваме да разбереме или не стигнуваме до точката каде што се согласуваме за Заедницата на општини со српско мнозинство, туку тоа е блокирано со прашања кои се повеќе пропагандни отколку реални, како на пример: кој што потпишал и така натаму...
Треба да видиме дека тој договор е целосно имплементиран, а дел од него е идејата за давање ограничена автономија на Србите во северна Митровица. Станува збор за здружение кое се занимава со прашања како што се образованието и болниците, теми од ваков вид. Постојат такви модели низ целиот свет, особено во Европа. И откако тогашниот премиер [на Косово, Хашим] Тачи го потпиша, тој мораше да се имплементира. Значи, ова е проблем, но не велам дека само Косово има проблеми. Другите земји, вклучително и Србија, мора да го направат својот дел.
Но, конкретно, за да одговорам на вашето прашање, Косово треба да се фокусира на Заедницата на општини со српско мнозинство и да продолжи понатаму оттаму. Србија не ја оспорува територијата на Косово. Всушност, сите луѓе на Балканот зборуваат за територија, зборуваат за земја. Но, вистинскиот проблем на Балканот, што луѓето треба да го разберат, не е земјата - туку луѓето.
Прашањето е едноставно: Дали луѓето на Балканот сакаат да останат таму или сакаат да заминат некаде на друго место? Досега, продолжува бранот на емиграција. Не е прашање на земја - има многу земја. Проблемот е дали луѓето сакаат да живеат, работат и да ги градат своите животи на Балканот.
Зборуваме за нормализација, а не за меѓусебно признавање.
REL: Дали мислите дека Србија прави доволно [за нормализирање на односите со Косово]?
Ч. Хил: Мислам дека секој има одговорност. Но, времето кога надворешните би рекле „правите доволно“ или „не правите доволно“ [заврши] - нема да навлегувам во таа дебата. Верувам дека секој многу добро знае што треба да прави.
REL: Во 2021 година, рековте дека меѓусебното признавање меѓу Косово и Србија ќе го отклучи европскиот потенцијал на Србија...
Ч. Хил: Не мислам дека јас го кажав тоа. Мислам дека некој друг го кажа тоа. Не сме разговарале за меѓусебно признавање, туку за нормализација. Тоа е она што е на маса.
РЕЛ: Претходно имаше меѓусебно признавање...
Ч. Хил: Зборуваме за нормализација. Ова е ставот на ЕУ и ние ја поддржуваме ЕУ во ова.
РЕЛ: За време на вашиот мандат како амбасадор во Србија...
Ч. Хил: Повторно, сакам да бидам многу јасен во врска со ова. Не станува збор за слогани... Не станува збор за тоа кој ми се допаѓа, а кој не. Станува збор за обид за решавање на проблемите. Мислам дека Европската Унија презентираше многу сериозен предлог во Охрид и ова е прашањето на маса кое треба да се реши.
REL: Набљудувачите во регионот, особено во Косово, го оценија вашиот пристап како многу поволен за српскиот претседател [Александар] Вучиќ. Како би реагирале на тоа?
Ч. Хил: Мојот пристап е да дејствувам според начинот на кој Владата на САД сака да се решаваат прашањата. Имаме многу интереси во Србија кои немаат никаква врска со Косово. Србија помогна со украинското прашање и сакаме таа соработка да продолжи. Но, фактот дека се обидуваме да управуваме со некои од нашите интереси со Србија не значи дека сме против Косово. Имаме многу интереси и во Косово. Затоа би бил претпазлив во врска со идејата дека големите сили избираат меѓу земјите. Тоа не нè интересира. Сакаме ситуацијата да се смири. Сметаме дека пристапот на Европската Унија беше правилен и би сакале тој пристап да се следи.
Србија ѝ помага на Украина
REL: Ако не се лажам, во 2021 година, исто така, рековте дека САД треба да ѝ покажат на Србија дека нудат подобра алтернатива на Русија и Кина. Но, дали оваа порака стигнала до луѓето? Бидејќи продолжуваме да гледаме силни односи меѓу Србија и овие две земји. Исто така, неодамна, Вучиќ беше во Москва...
Ч. Хил: Уште подоцна Вучиќ беше во Украина...
РЕЛ: Дали ова значи дека неговата политика на балансирање е, всушност, успешна?
Ч. Хил: Ќе мора самиот да го прашате. Не сум тука да ги критикувам неговите политики. Ниту пак сум тука да ги критикувам политиките на Косово. Од перспектива на САД, сакаме земјите да бидат од помош за главните прашања на нашето време. Главното прашање на европската сцена во моментов е Украина. Земјите кои се подготвени да ѝ помогнат на Украина и да соработуваат со неа се земји со кои сакаме да соработуваме. Но, како што знаете, ова се практични прашања со кои сите мора да се справиме. Да се направи Украина второстепено прашање во однос на постарите проблеми, мислам дека е погрешно и ја промашува поентата. Живееме во многу опасен момент во светот, а Украина е едно од оние прашања што треба да се решат со најголема итност. Србија презема некои чекори во оваа насока, па, секако, ќе соработуваме со Србија.
РЕЛ: Дали бевте изненадени од посетата на Вучиќ на Москва?
Ч. Хил: Жал ми е, тоа се случи откако си заминав. Го напуштив Белград во јануари. Мислам дека некои луѓе го предвидоа тоа. Постојат неколку причини за ова. Но, повторно, мислам дека ова не е она за што треба да се грижиме. Она за што треба да се грижиме е кој ѝ помага на Украина, а кој не.
REL: Да се вратиме на Косово… Во моментов, Косово се соочува со продолжен институционален вакуум по изборите и чека формирање на ново парламентарно раководство. Од ваша перспектива, колку е штетен овој вакуум - и на домашен план и за кредибилитетот на Косово како меѓународен партнер?
Ч. Хил: Би рекол дека секој има своја политика. Ние имаме своја политика. Нашата политика беше многу тешка и остра во последните месеци. Значи, не сум тука да го критикувам Косово. Ќе мора да постигнат договор врз основа на тоа што страните можат да прифатат. Не е лесно.
Не сум тука да го критикувам Косово во овој поглед. Секако, Косово мора да формира влада. Мора да има стабилност во владата. Но, нека Косово само го реши ова прашање. Не е моја работа да се занимавам со ова или да ги изразувам моите мислења за ова.
