Истражувачот на организацијата „Хјуман рајтс воч“, Фред Абрахамс, се присети на времето кога беше покренато обвинението против Слободан Милошевиќ и на реакциите што ги донесе оваа постапка на Хашкиот трибунал.
Абрахамс, поканет во емисијата „Деску“ на КТВ каде се зборуваше на темата „Неказнети злосторства“, изјави дека чувствувал крајна среќа кога пред 21 година беше покренато обвинение за воени злосторства против поранешниот претседател на поранешна Југославија.
Но, неколку години подоцна, во 2006 година, тој почувствува исто толку голем очај: Милошевиќ умре без да може да ја дочека пресудата за злосторствата што ги направи на Косово.
Размислувајќи за настанот од пред 21 година, Абрахамс вели дека тој бил од големо значење, бидејќи пренесувал порака што никој дотогаш не ја примил. Според него, покренувањето на обвинението покажало дека ниту властодршците не се имуни. Тоа беше прво обвинение против водач на земја обвинет за воени злосторства.
Тоа беше победа на правдата, вели тој.
„Мислам дека таа порака силно одекна. Само затоа што си претседател или премиер не ти дава имунитет од правдата. Се надевам дека придонесе и помогна луѓето двапати да размислат пред да спроведат такви навредливи политики“, рече тој.
Абрахамс зборуваше и за загриженоста и дилемите што ги имал при поднесувањето на обвинението на 27 мај 1999 година.
„Се сеќавам на две различни реакции на обвинението. И секако првата беше екстремна среќа. Веројатно не очекувавме да го видиме овој ден. И ние меѓународните активисти, можеби сите, речиси сите активисти, косовски активисти за човекови права и другите луѓе во регионот, сите го гледавме ова монструозно однесување, овие однесувања, овие страшни злосторства против човештвото што ги документиравме, кои му ги известувавме , и конечно да има обвинение, да има процес на правда за овој човек и другите луѓе да бидат изведени пред лицето на правдата, знаете, тоа беше апсолутно радосен момент. Од друга страна и јас го имав проблемот со времето на неговото издигнување и се креваше во времето на бомбардирањето на НАТО и бев загрижен. И од овој факт, тајмингот на обвинението би ја отворил вратата на Судот да го политизира прашањето за обвинението, што може да се гледа како политизирано обвинение - и мислам дека не беше политизирано прашање - туку создаде можност за тој сомнеж дека тоа е правдата на победниците, дека тоа е моќта на Западот да го потчини српскиот народ, а знаеме и дека за време на судењето тој (Милошевиќ) ја користел оваа карта. Бев малку загрижен за тоа во тоа време“, рече Абрахамс.
Тој вели дека причина за стравот било собирањето докази на терен. Тоа покажува дека имало истраги пред бомбардирањето на НАТО, но не и за време на нив.
„Се сеќавам кога се сретнав со финскиот тим за форензика во Абри, во Горна Абри, по септемврискиот масакр. Знаете, тие беа насекаде, истражуваа и мислам дека конечно собраа доволно докази за да отворат случај. Имаше ли тогаш генерализиран политички тренд, не верувам. Никогаш не слушнав каков било предлог дека имало телефонски повици дека имало директен притисок да се подигне обвинение. Се разбира, тоа дојде како тек и не беше во позиција со меѓународните политички текови од тоа време. Се сеќавам дека тогаш се плашеше дека поднесувањето на ова обвинение ќе ги натера српските сили на терен да се движат уште порешително против цивилното население, да извршат злосторства и да дејствуваат уште побрутално отколку што веќе направиле“, рече тој.
Истражувачот на ХРВ вели дека бил загрижен дека тајмингот на обвинението, крајот на мај 1999 година, ќе го користат критичарите на Хашкиот трибунал.
„Почувствував дека доказите се многу силни и, не заборавајте нешто, првото обвинение беше фокусирано само на Косово, а подоцна беше проширено со Босна и Хрватска. Мислам дека во случајот со Милошевиќ не беше вмешана ниту Хрватска. Но, знаете, имаа свежи докази од Косово и со нив го изнесоа случајот“, додаде тој.
Абрахамс продолжи со работата што ја работи денес, дури и кога Милошевиќ му се предаде на Хашкиот трибунал и почна судењето. Тој вели дека и тогаш имал две емотивни реакции, како кога беше покренато обвинението.
„Една беше анксиозноста, знаете. Ова беше човек што го следев десет години пред оваа средба, документирање на злосторствата што ги видов од прва рака што ги нанел врз луѓето од регионот, вклучително и Србите, и да седам пред него беше застрашувачко. А исто така и вашата работа, вашата професионална кариера се истакнува, може да бидете испрашувани, отворено ќе бидете испитани и секогаш треба да бидете цврсти во она во што верувате и во што сте работеле професионално и сето тоа беше одредено чувство на вознемиреност. Од друга страна, беше одлична забава. Знаете, за мене лично, светол момент во мојата кариера да се соочам со оваа личност, да ја погледнам во очи и да ги кажам фактите за кои знаев дека се вистинити и да се чувствувам како да придонесувам. И да додадам уште нешто. Ако ја сметате мојата работа како истражувач на кршењето на човековите права, мојата работа во основа е да слушам приказни, да ги потврдувам и да ги кажувам гласно. Така, посетив десетина села низ Косово за да ги слушнам луѓето за тоа што се случи, а мојата работа беше потоа да му кажам на судот. И за мене тоа беше голема одговорност, бидејќи чувствував дека им давам глас на луѓето кои настрадаа од овој страшен конфликт. Очигледно, многу сведоци дојдоа да сведочат за нивните лични искуства. Но, беше голема одговорност и привилегија да се зборува и да се даде моќ на страдањата на луѓето од страшната политика на овој човек. И во тој поглед беше големо задоволство и момент кој ќе го паметам“, се присети Абрахамс на делото.
За него смртта на Милошевиќ, без да се чека пресудата за неговите злосторства, беше страшна вест. Абрахамс не ја сакал оваа смрт, вели дека била прерана.
„Мислам дека сите бевме лишени, а особено жртвите на неговите злосторства беа лишени од таа можност. Така, неговата смрт беше прерана“, додаде тој.
