Μια χώρα με «χορηγό», αλλά χωρίς πρεσβευτή: Η στρατηγική ειρωνεία του Κοσσυφοπεδίου

(Στην πολιτική κοινωνιολογία, υπάρχει μια άγραφη δήλωση που «κυκλοφορεί πάντα διαδικτυακά» στους διπλωματικούς διαδρόμους, η οποία αναφέρει ότι στις διπλωματικές ενέργειες δεν είναι πάντα σημαντικό τι λέγεται στις συναντήσεις ευγένειας, αλλά, πολύ περισσότερο, τι δεν λέγεται - ειδικά όταν δεν αναφέρεται σε παγκόσμια κέντρα λήψης αποφάσεων, όπως συμβαίνει με το Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο δεν έχει ακόμη διορίσει τον δικό του πρέσβη στην Πρίστινα)

Φαντίλ Μαλόκου

1. Ιδωμένα με μια βαθύτερη διόπτρα, τα αίτια αυτής της καθυστέρησης μπορούν να εντοπιστούν σε πολλά επίπεδα. Μπορεί να υποτεθεί ότι έχουμε να κάνουμε με ένα «διπλωματικό ατύχημα», μια «σιωπηλή πράξη δυσπιστίας» (όπως κάποτε κατηγόρησε η αντιπολίτευση την κυβέρνηση Κούρτι), ένα «στρατηγικό timeout» που η Ουάσιγκτον έχει δώσει στην Πρίστινα για να σκεφτεί, να διορθώσει την πορεία της και να ανακτήσει την προσοχή που κάποτε ήταν άνευ όρων. Ή μήπως έχουμε να κάνουμε με μια «διπλωματική παιδικότητα» της νέας κοσοβαρικής διπλωματίας, η οποία θεωρείται εμπόδιο στις σχέσεις της βαθιάς διατλαντικής εταιρικής σχέσης. Ή απλώς με ένα διπλωματικό σήμα μιας σιωπηλής στρατηγικής ψυχρότητας; Αυτή η απουσία του Αμερικανού πρέσβη στο Κοσσυφοπέδιο μπορεί επίσης να ερμηνευτεί μέσα από μια «κισινγκεριανή» λογική, η οποία υποστηρίζει ότι η Αμερική δεν έχει μόνιμους φίλους ή εχθρούς, αλλά μόνο μόνιμα συμφέροντα. Και τα συμφέροντα επικεντρώνονται επί του παρόντος σε άλλες, πολύ πιο κρίσιμες γεωπολιτικές περιοχές: Ουκρανία, Ρωσία, Γάζα, Ισραήλ και, πιο πρόσφατα, Ιράν - είτε στη Μέση Ανατολή είτε στον Ινδο-Ειρηνικό. Αυτό καθιστά την έλλειψη άμεσης προσοχής στην Πρίστινα ακόμη πιο κατανοητή. 

2. Ωστόσο, αυτό δεν είναι το μόνο. ​​Μεταξύ όλων αυτών των παραγόντων, θα πρέπει να επισημανθούν και ορισμένα άλλα στοιχεία. Δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με ένα κενό πρωτοκόλλου ή ένα γραφειοκρατικό βάρος της αμερικανικής κυβέρνησης. Αυτή η καθυστέρηση φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα μιας βαθιάς σκέψης, ίσως ήδη μετατραπείσας σε στρατηγική πεποίθηση, σχετικά με το τακτικό δίλημμα που έχει η Ουάσιγκτον σε σχέση με την τρέχουσα κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου. Εάν ισχύει αυτό, τότε η κατάσταση γίνεται πραγματικά ανησυχητική. Από την οπτική γωνία της πολιτικής κοινωνιολογίας, η καθυστέρηση στον διορισμό ενός νέου πρέσβη δεν μπορεί να ερμηνευτεί μόνο μέσα από το «πρίσμα» μιας ήπιας αποστασιοποίησης, την οποία οι ΗΠΑ συνήθως ασκούν απέναντι σε πολιτικούς παράγοντες που δεν ανταποκρίνονται στις στρατηγικές και ασφαλιστικές τους προσδοκίες. Η τρέχουσα κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου, με την ιδιαιτερότητα της υπερβολικά τονισμένης ρητορικής της κυριαρχίας, συχνά εκλαμβάνεται και ακούγεται ως αχάριστη και ασυντόνιστη σε σχέση με τα γεωπολιτικά συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Παρόλο που οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την εδαφική ακεραιότητα και την κρατική υπόσταση του Κοσσυφοπεδίου – όντας ο κύριος «νονός» της ανεξαρτησίας – δεν έχουν κρύψει ούτε τον εκνευρισμό ούτε την αδιαφορία τους για ορισμένες αποφάσεις της κυβέρνησης Κούρτι: είτε για το σερβικό δηνάριο, είτε για τις εξελίξεις στο βορρά, είτε για την άρνηση εφαρμογής των συστάσεων των συμμάχων σε περιόδους κρίσης. Αυτός ο εκνευρισμός, αν διαβάσουμε προσεκτικά τις διπλωματικές δηλώσεις, δεν έχει ποτέ διατυπωθεί με σκληρή γλώσσα, αλλά αντίθετα, έχει εκδηλωθεί μέσω της θεσμικής σιωπής και του παγώματος ορισμένων καναλιών υψηλού επιπέδου – όπως η αποφυγή άμεσων επισκέψεων στο γραφείο του προέδρου ή ανώτερων εκπροσώπων της κυβέρνησης. 

3. Η απουσία πρέσβη ως σιωπηλό μήνυμα. Η απουσία διορισμού νέου πρέσβη δεν είναι άνευ σημασίας. Είναι ένας «διπλωματικός χαιρετισμός» δυσαρέσκειας, ένα σκόπιμο μήνυμα που δεν μπορεί να περιοριστεί σε ένα μόνο διαδικαστικό ζήτημα. Διότι είναι γνωστό από την αμερικανική διπλωματική πρακτική ότι οι πρέσβεις δεν αποστέλλονται τυχαία, αλλά με σαφή πολιτικά μηνύματα, με αποστολή την προώθηση συμφερόντων, τη διατήρηση ισορροπιών και την επιρροή της πολιτικής πορείας των χωρών υποδοχής. Εάν αυτή η υπόθεση ισχύει, τότε η απουσία διορισμού πρέσβη στο Κόσοβο δείχνει ξεκάθαρα ότι δεν υπάρχει ακόμη σαφής στρατηγικός ορισμός της θέσης των ΗΠΑ απέναντι στην τρέχουσα κυβέρνηση στην Πρίστινα. Επομένως, οποιαδήποτε καθυστέρηση στην ανάληψη κρατικών ευθυνών - ειδικά σε περιόδους όπως αυτή που διανύουμε - θα πρέπει επίσης να θεωρηθεί ως αδυναμία αναγνώρισης της πολιτικής μας ωριμότητας (για να μην αναφέρουμε, ακόμη και ως «πολιτική σχιζοφρένεια»!) για να κατανοήσουμε τους κινδύνους της ήπιας μόνωσης που μας συμβαίνει... Αυτό το θέμα, ως υπαρξιακό ζήτημα, νομίζω ότι θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα κάθε μελλοντικής κυβέρνησης - ανεξάρτητα από το αν βρίσκεται σε νέα ή παλιά μορφή ή σύνθεση. Επειδή, σε αυτές τις εποχές ραγδαίας κλιμάκωσης, οποιαδήποτε αδράνεια στον χρόνο, οποιαδήποτε παρεξήγηση της «στρατηγικής σιωπής», μπορεί να μας κοστίσει πολύ - όχι μόνο σε κρατικό επίπεδο, αλλά και σε εθνικό επίπεδο! Το Κοσσυφοπέδιο χρειάζεται μια επιθετική, ρεαλιστική και ταπεινή διπλωματία, που να ακούει προσεκτικά και να μιλάει με σύνεση, που να κατανοεί τις νέες πραγματικότητες της διεθνούς τάξης και που να αποκαθιστά την χαμένη εμπιστοσύνη, ειδικά εκεί που κάποτε απολάμβανε άνευ όρων υποστήριξη...