Υποτίμηση

Η Σερβία έχει στοιχηματίσει τα τελευταία δέκα χρόνια ότι είναι πιο σημαντική για την Ευρώπη από ό,τι η Ευρώπη για αυτήν. Και στο στοίχημα μεταξύ του πολιτικού νομίσματος της Σερβίας και του ευρωπαϊκού, η ΕΕ βρίσκεται σε μόνιμη κατάσταση υποτίμησης του δικού της νομίσματος.

1.

Τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, οι ειδικοί απεσταλμένοι του Γερμανού Πρωθυπουργού και του Γάλλου Προέδρου παρουσίασαν στο Κοσσυφοπέδιο και τη Σερβία σχέδιο για την εξομάλυνση των αμοιβαίων σχέσεών τους. Η αρχή ήταν ότι αυτά τα δύο κράτη θα αναπτύξουν κανονικές διακρατικές σχέσεις, βάσει του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, αλλά δεν θα έπρεπε πρώτα να αναγνωρίσουν αμοιβαία την ανεξαρτησία του άλλου.

Τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους, αντί για διακρατικές σχέσεις αλλά χωρίς αμοιβαία αναγνώριση, η διπλωματία της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα προσφέρει στον Πρωθυπουργό του Κοσσυφοπεδίου και στον Πρόεδρο της Σερβίας να καθίσουν και να μιλήσουν για τη «διακήρυξη ΕΕ της 6ης Ιουνίου». Με βάση αυτή τη δήλωση, το Κοσσυφοπέδιο και η Σερβία θα πρέπει να μιλήσουν για το πόσοι αστυνομικοί του Κοσσυφοπεδίου μπορούν να μείνουν στις εγκαταστάσεις των τεσσάρων δήμων στο βόρειο τμήμα της χώρας, σε ποιες εναλλακτικές εγκαταστάσεις οι εκλεγμένοι πρόεδροι μπορούν να ασκήσουν τα καθήκοντά τους (με 3 τοις εκατό των ψήφων) και πώς θα οργανωθούν οι έκτακτες εκλογές για τους τέσσερις δήμους.

Στην πολιτική αυτή η εξέλιξη ενός έτους μπορεί να πάρει διαφορετικά ονόματα, αλλά στις οικονομικές επιστήμες έχει ένα όνομα υποτίμηση, απώλεια αξίας. Έτσι, σε μια απλή διατύπωση, η Γερμανία και η Γαλλία τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους παρουσίασαν ένα μοντέλο εξομάλυνσης μεταξύ του Κοσσυφοπεδίου και της Σερβίας με βάση αυτό των δύο Γερμανιών, και το παρουσίασαν ως μια λύση η οποία, είτε αποδεχόταν είτε απορριφθεί, θα αποτελούσε το πλαίσιο για τη μέτρηση τις σχέσεις μεταξύ των δύο ευρωπαϊκών δυνάμεων και αυτών των δύο αντίστοιχων κρατών. Η διπλωματία της ΕΕ πήρε ένα έτοιμο διπλωματικό προϊόν και το μετέτρεψε σε μια μάζα ζύμης που μπορεί να μαγειρευτεί ούτως ή άλλως. Με την προετοιμασία, η ευρωπαϊκή διπλωματία κατάφερε να διαπραγματευτεί με το Κόσοβο και τη Σερβία στη βάση της «διακήρυξης της 6ης Ιουνίου».

Το «γαλλογερμανικό» σχέδιο εξομάλυνσης είναι σήμερα η «Διακήρυξη της 6ης Ιουνίου».

2.

Το κοινό δεν χρειάζεται να γνωρίζει ποια είναι η δήλωση της 6ης Ιουνίου. Δεν πιστεύω ότι θα έχει αξία για κανέναν άλλο: είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι δέκα χρόνια αργότερα (και προχωρώ πολύ με την ημερομηνία) κάποιος στην ΕΕ ή στην περιοχή μας θα θυμάται αυτό που ανακοινώθηκε στις 6 Ιουνίου. (Αυτή η ημερομηνία θα μετρούσε ως διακήρυξη ανεξαρτησίας, αλλά αυτό δεν ισχύει για την ΕΕ).

Ωστόσο, το κοινό μπορεί να γνωρίζει ότι τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, η Γαλλία και η Γερμανία προσπάθησαν να κάνουν κάτι εξαιρετικό, να παρουσιάσουν τις αρχές του ανώτατου ορίου βάσει των οποίων θα οικοδομηθεί η εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας. Οι αρχές ήταν ότι το Κοσσυφοπέδιο και η Σερβία, ως δύο ανεξάρτητα κράτη, θα έπρεπε να δημιουργήσουν σχέσεις καλής γειτονίας, χωρίς την ανάγκη επίσημης αμοιβαίας αναγνώρισης. Αυτές οι αρχές προσφέρθηκαν στο Κοσσυφοπέδιο και τη Σερβία ως τελικές. Το Κοσσυφοπέδιο τους αποδέχτηκε, η Σερβία τους δέχτηκε ως πλαίσιο για μελλοντικές συνομιλίες.

Η Σερβία, στο πλαίσιο των μελλοντικών συνομιλιών, αποφάσισε ότι αυτές οι αρχές δεν θα είναι η κοινή στέγη κάτω από την οποία θα χτιστεί ο οίκος των σχέσεων Κοσσυφοπεδίου-Σερβίας, αλλά ένα αρχικό θεμέλιο. Κατά την ερμηνεία της Σερβίας, το Κοσσυφοπέδιο και η Σερβία θα πρέπει να μιλήσουν για τις σχέσεις τους, άλλοτε για πινακίδες, πότε για τον κυκλικό κόμβο της Βόρειας Μιτρόβιτσα, άλλοτε για το πόσοι αστυνομικοί πρέπει να είναι σε δημοτικές εγκαταστάσεις στο Βορρά, άλλοτε για εκλογές...

3.

Σύμφωνα με τη Σερβία, για την «ομαλοποίηση», οι διαπραγματεύσεις θα γίνουν από κάτω προς τα πάνω. Άρα θα λύσει τα ειδικά ζητήματα για να φτάσει στο σημείο να προσδιορίσει τη φύση των σχέσεων μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας. Την εποχή του Μιλόσεβιτς, αυτή η αρχή εφαρμόστηκε με την Εκπαιδευτική Συμφωνία του Saint Egidio, με την οποία αν επιστρέψουν οι φοιτητές στα κτίρια της σχολής, θα επιτευχθεί ομαλοποίηση. Στην εποχή του Βούτσιτς, αυτή η αρχή επιχειρείται να εφαρμοστεί κάθε φορά που παρουσιάζεται η ευκαιρία. Αν το κάνεις με την Ένωση Σερβικών Δήμων, μια χαρά. Αν το κάνετε με τις έκτακτες εκλογές στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο, μαζί με την κοινότητα των σερβικών δήμων, τόσο το καλύτερο. Εάν κανένας δεν το κάνει σήμερα, θα ζητηθεί εξομάλυνση για ημερήσιες ή εβδομαδιαίες ανάγκες αυτού ή εκείνου του αριθμού αστυνομικών του Κοσσυφοπεδίου στους βόρειους δήμους.

Για να αλλάξουν ένα τέτοιο μοντέλο, η Γαλλία και η Γερμανία αποφάσισαν πέρυσι την αρχή από πάνω προς τα κάτω. Άρα, θα ήταν αποδεκτό και από τα δύο μέρη ότι είναι κυρίαρχα κράτη και ότι θα πρέπει να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους εντός της ομπρέλας αυτής της αρχής. Με αυτό καταργήθηκε τελικά ο μηχανισμός διαπραγμάτευσης για κάθε συγκεκριμένο θέμα, από τις πινακίδες και μετά.

Όμως, από τον Σεπτέμβριο του 2022 έως τον Σεπτέμβριο του 2023, από τα τρία μέρη που εμπλέκονται σε αυτό το νέο μοντέλο, το ένα, η Σερβία, αναδείχθηκε νικητής. Αυτό που ήταν η βασική «γαλλογερμανική» συμφωνία σήμερα είναι η «Διακήρυξη της 6ης Ιουνίου».

Στο βάθος ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Το γαλλογερμανικό σχέδιο γεννήθηκε επίσης λόγω αυτής της γεωπολιτικής στιγμής. Η υποτίμησή του συμβαίνει ως επιτυχημένη απάντηση της Σερβίας (και της Ρωσίας) για να δείξει την αδυναμία της ευρωπαϊκής πολιτικής στην περιοχή.

4.

Θα είναι άδικο να κατηγορήσουμε τη Σερβία. Ο Πρόεδρος Βούτσιτς δήλωσε ανοιχτά ότι δεν το υπέγραψε, δεν το αποδέχτηκε προφορικά και δεν υποστήριξε το γαλλογερμανικό σχέδιο. Η διπλωματία της ΕΕ είναι αυτή που χρειάστηκε να ερμηνεύσει τι πραγματικά σκέφτεται η Σερβία όταν λέει «όχι», χωρίς να παραδέχεται ότι είπε «όχι». Η διπλωματία της ΕΕ είναι αυτή που ερμήνευσε ότι η Σερβία είναι αποφασισμένη στον ευρωπαϊκό της δρόμο σε μια εποχή που η υποστήριξη των πολιτών και του κράτους της Σερβίας προς την ΕΕ δεν ήταν χαμηλότερη. Η διπλωματία της ΕΕ επινόησε έναν Ευρωπαίο εταίρο από τη Σερβία όταν κάθε σήμα της Σερβίας είναι υπέρ του Πούτιν: ο πρόεδρος της Σερβίας στο τελευταίο δείπνο στη Θεσσαλονίκη κατάφερε να αποσπάσει από το κοινό ανακοινωθέν το σημείο που αναφέρει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και την καταδίκη της πολιτικής του Πούτιν. Στην ευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στα Δυτικά Βαλκάνια, ο κοινός παρονομαστής ορίζεται από τη Σερβία και είναι αρκετά χαμηλός ώστε να μην καταδικάσει τον Πούτιν και να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία.

Αυτή είναι η λογική της υποτίμησης. Ένα νόμισμα θα έχει αξία εφόσον ζητηθεί. Η Σερβία έχει στοιχηματίσει τα τελευταία δέκα χρόνια ότι είναι πιο σημαντική για την Ευρώπη από ό,τι η Ευρώπη για αυτήν. Και στο στοίχημα μεταξύ του πολιτικού νομίσματος της Σερβίας και του ευρωπαϊκού, η ΕΕ βρίσκεται σε μόνιμη κατάσταση υποτίμησης του νομίσματός της. Το 2011, η ΕΕ ανέλαβε το καθήκον της εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών, ένα από τα οποία (το Κοσσυφοπέδιο) κρίθηκε από το ICJ ότι δεν παραβίασε το διεθνές δίκαιο όταν κήρυξε την ανεξαρτησία του. Το 2023, δώδεκα χρόνια αργότερα, η ΕΕ δεσμεύεται να διαπραγματευτεί τη διακήρυξη της 6ης Ιουνίου.

Και αυτό το κάνει αφού ανακοινώνει ότι βρίσκεται σε μια ιστορική στιγμή, μια καμπή, που προκλήθηκε από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.