«Η Σφαγή Συνέβη στην Κορυτσά» και «Το Παλτό του Αγνοούμενου» ως Πολεμική Κραυγή

Η λογοτεχνία που ασχολείται με τη βία σε περιόδους πολέμου συχνά χρησιμεύει ως ζωντανή μνήμη και ως μέσο για να μην ξεχνάμε. Στην περίπτωση των μυθιστορημάτων «Masakra odnosti në Korça» του Ibrahim Kadriu και «Palltoja e të munguarit» της Albina Idrizi, η βία δεν είναι απλώς ένα ιστορικό γεγονός ή μια προσωπική εμπειρία - γίνεται σύμβολο αντίστασης. Και τα δύο αυτά έργα που σας παρουσιάζουν οι Εκδόσεις KOHA, τα οποία εγκαινιάστηκαν την Πέμπτη, τη δεύτερη ημέρα της Έκθεσης Βιβλίου, είναι πολεμικές κραυγές. Τα γεγονότα απέχουν σχεδόν έναν αιώνα. Ο Kadriu και ο Idrizi, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, έχουν φωτίσει την ανθρώπινη διάσταση των συλλογικών τραγωδιών, δίνοντας φωνή σε όσους έχουν φιμωθεί από την ιστορία ή είναι φυσικά απόντες.

Είναι εντελώς διαφορετικές ιστορίες, τόσο σε χρόνο όσο και σε ύφος, αλλά συνδέονται με τον πόλεμο, τη βία του. Το μυθιστόρημα «Η Σφαγή Συνέβη στην Κορυτσά» του συγγραφέα Ιμπραήμ Κάντριου είναι μια λογοτεχνική ιστορία για τους βίαιους θρησκευτικούς προσηλυτισμούς των Αλβανών στην Κορυτσά και τη βία των Ελλήνων εναντίον των Αλβανών. Και το «Το Παλτό των Απουσιών» της συγγραφέως Αλμπίνα Ιντρίζι έχει ως κεντρικό θέμα τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου.

Αυτοί οι δύο νέοι τίτλοι από τις εκδόσεις KOHA προωθήθηκαν την Πέμπτη, τη δεύτερη ημέρα της 25ης Έκθεσης Βιβλίου στην Πρίστινα. Στο Παλάτι Νεολαίας και Αθλητισμού, οι συγγραφείς Kadriu και Idrizi, μαζί με κριτικούς και ερευνητές, αποκάλυψαν τα θέματα και τα μοτίβα των μυθιστορημάτων.

Και τα δύο μυθιστορήματα, αν και πραγματεύονται διαφορετικές ιστορικές περιόδους και πλαίσια, μοιράζονται μια κοινή προσέγγιση στο τραύμα του πολέμου και τις συνέπειές του στο άτομο και την κοινωνία.

Ο Kadriu, ένας από τους πιο παραγωγικούς συγγραφείς του Κοσσυφοπεδίου, εστιάζει σε ένα σκοτεινό κομμάτι της αλβανικής ιστορίας στις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ η Albina Idrizi φέρνει στο νου μια πιο πρόσφατη και ακόμη συναισθηματικά ταραγμένη εμπειρία - τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου. Με αυτόν τον τρόπο, η προώθηση αυτών των έργων δημιουργεί μια συνδετική γραμμή μεταξύ των οδυνηρών εμπειριών που έχουν βιώσει οι Αλβανοί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, αποδεικνύοντας ότι η βία, σε οποιαδήποτε μορφή και σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή συμβαίνει, αφήνει βαθιά ίχνη στη λογοτεχνία και τη συλλογική μνήμη.

Τραγικό 1914 για τους Αλβανούς της Κορυτσάς

Ο Ιμπραήμ Καντρίου, ο οποίος έχει ένα εκτεταμένο λογοτεχνικό έργο με πάνω από 40 έργα, στο μυθιστόρημα «Η Σφαγή Συνέβη στην Κορυτσά» βασίζεται σε ιστορικά και αρχειακά δεδομένα για ορισμένα γεγονότα που έλαβαν χώρα σε αλβανικά περιβάλλοντα. Συγκεκριμένα, αφορά σοβαρά γεγονότα στην Κορυτσά το 1914, μια κακή χρονιά για τους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι αντιμετώπισαν τη σοβαρή βία των Ελλήνων αντάρτων εναντίον του αλβανικού πληθυσμού της Κορυτσάς και της γύρω περιοχής.

Και στις δύο προωθήσεις ηγήθηκε ο δημοσιογράφος Shaban Maxharraj, και στην πρώτη, εκτός από τον συγγραφέα, παρόντες ήταν επίσης ο κριτικός του βιβλίου, Xhevat Syla, και ο συγγραφέας και μεταφραστής, Elvi Sidheri. Ο συγγραφέας Kadriu έδειξε ότι, όπως και στα προηγούμενα μυθιστορήματά του, τώρα έρχεται με ένα ιστορικό θέμα.

«Σε αυτό το μυθιστόρημα, όπως και σε άλλα μυθιστορήματα, έχω δανειστεί ιστορικά θέματα, τα οποία με εντυπωσιάζουν πολύ και τους αφιερώνω χρόνο, πράγμα που σημαίνει ότι και αυτό το μυθιστόρημα βασίζεται στην ιστορική φωτογραφία, αν και απέχει πολύ από το Κόσοβο, αλλά το θέμα είναι το ίδιο, όπως ακριβώς συνέβη στο Κόσοβο το 1912, το '13, το '14, και ούτω καθεξής», δήλωσε ο συγγραφέας Kadriu κατά την προώθηση.

Σαν να ήθελε να κάνει μια σύγκριση μεταξύ των εγκλημάτων των Ελλήνων στην Κορυτσά και εκείνων των Σέρβων στο Κόσοβο, αποκάλυψε λεπτομέρειες για το πώς οι Έλληνες εισήλθαν στα εδάφη της νότιας Αλβανίας.

«Στην Κορυτσά, οι διώξεις έχουν λάβει χώρα σε μεγαλύτερη κλίμακα από ό,τι στο Κόσοβο, μεγάλη καταπίεση και επιθετικότητα Ελλήνων αντάρτων, οι οποίοι έχουν έρθει με μάσκες, οργανωμένη από το ελληνικό κράτος. Μου έκανε εντύπωση που η δεσποινίς Ντάραμ λέει ότι θα περάσουν εκατοντάδες χρόνια και οι Έλληνες δεν θα ζητήσουν συγγνώμη για τη βία τους εναντίον των Αλβανών», πρόσθεσε περαιτέρω.

Ο κριτικός του βιβλίου του Kadri, συγγραφέας Xhevat Syla, είπε ότι στο βιβλίο του υπάρχουν περιστατικά καταπίεσης και βίας, όχι μόνο εναντίον απλών ανθρώπων, αλλά και εναντίον των αρχών.

«Στο νεότερο μυθιστόρημά του, "Η Σφαγή Συνέβη στην Κορυτσά", με μια δυναμική γεγονότων που διαδραματίζονται στην ζοφερή ατμόσφαιρα της Κορυτσάς, παρελαύνουν κοινά ονόματα, αλλά και ονόματα αρχών, για τις οποίες δεν υπάρχει κανένα απολύτως έλεος», είπε η Σίλα.

Σύμφωνα με αυτόν, μεταξύ των πιο εξέχοντων απαιτήσεων των Αντάρτων ήταν η αναγκαστική θρησκευτική μεταστροφή, καθώς και η εξαφάνιση ή η απομάκρυνση των ανυπάκουων.

«Οι πιο βάρβαρες δολοφονίες διαπράχθηκαν εκείνη την εποχή εναντίον Αλβανών που δεν υπάκουαν στις απαιτήσεις τους. Η κύρια απαίτηση ήταν οι Ορθόδοξοι Αλβανοί να ονομάζονται Έλληνες, ενώ οι Μουσουλμάνοι Αλβανοί να θανατώνονται ή να εκτοπίζονται βίαια στην Τουρκία», δήλωσε ο κριτικός Syla.

Ο μεταφραστής Έλβι Σιδέρι, ο οποίος κατάγεται από την Κορυτσά, την περιοχή για την οποία πραγματεύεται το μυθιστόρημα, είπε ότι είναι ένα ιδιαίτερο συναίσθημα για αυτόν να έχει στα χέρια του ένα έργο αφιερωμένο στη γενέτειρά του.

«Η ανάγνωση σήμερα ενός μυθιστορήματος αφιερωμένου στην Κορυτσά, στους κατοίκους της και ιδιαίτερα σε μια κομβική ιστορική περίοδο για την Κορυτσά, για την Αλβανία και τους Αλβανούς γενικότερα είναι ένα κάτι παραπάνω από ξεχωριστό συναίσθημα. Στις σελίδες αυτού του πολύτιμου βιβλίου, ο καρπός του πάντα, αναμφίβολα γόνιμου μυαλού του γνωστού συγγραφέα από το Κοσσυφοπέδιο, Ιμπραήμ Κάντριου, με τον οποίο έχω την τιμή να είμαστε φίλοι, παρά τη σημαντική διαφορά ηλικίας μας», δήλωσε η Σιδέρι.

Ο μεγάλος πόλεμος μέσα από τη μοίρα των μικρών ανθρώπων

Η Αλμπίνα Ιντρίζι είναι συγγραφέας με 11 ποιητικά και πεζά έργα στο δημιουργικό της έργο, και το πέμπτο μυθιστόρημά της «Το παλτό των αγνοουμένων» πραγματεύεται το θέμα του πολέμου, μια ρεαλιστική πεζογραφία, αλλά με μια πρωτότυπη προσέγγιση. Μέσα από έναν χαρακτήρα που δεν εμφανίζεται ποτέ, η συγγραφέας χτίζει ένα είδος μύθου μέσα από το παλτό του. Το παλτό ως αντικείμενο υποκειμενοποιείται και αυτός ο χαρακτήρας γίνεται ο πρωταγωνιστής που δημιουργεί κοινωνικές σχέσεις με τα μέλη της οικογένειας και ταυτόχρονα με τους αναγνώστες. Η περιπέτεια του παλτού είναι αυτή του αγνοούμενου.

Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή, η σύνθεση του μυθιστορήματος πραγματοποιείται γύρω από χαρακτήρες που επικοινωνούν και ανταλλάσσουν τις ιστορίες τους κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κοσσυφοπεδίου. Εκτός από τα ζωτικά στοιχεία, υπάρχουν και επικά στοιχεία όπου, σύμφωνα με την κριτικό και πρώτη αναγνώστρια του χειρόγραφου μυθιστορήματος, Ντίγιε Ντεμίρι-Φράγκου, οι χαρακτήρες ερωτεύονται και ζουν τη ζωή τους. Και, μέσα από αυτό, η συγγραφέας ήθελε να δείξει ότι ακόμη και στον πόλεμο υπάρχει ζωή, ότι ο πόλεμος χωρίς ζωή δεν έχει νόημα, επειδή κάποιος πρέπει να απολαμβάνει την ελευθερία.

Για την προώθηση του μυθιστορήματος «Το παλτό των απουσιών», εκτός από τη συγγραφέα Ντίγιε Ντεμίρι-Φράγκου και τον συγγραφέα, στο πάνελ συμμετείχε και ο καθηγητής Άρσιμ Χαλίλι. Η ίδια η συγγραφέας Αλμπίνα Ιντρίζι δήλωσε ότι από τη στιγμή της έκδοσής του, το μυθιστόρημα ανήκει στο κοινό.

«Προφανώς, αυτή είναι η στιγμή που ένας συγγραφέας συνειδητοποιεί ότι το έργο του δεν είναι πλέον μόνο δικό του, ή τουλάχιστον δικό του, κάτι που τώρα έβλεπα μέσα από το πρίσμα του καθηγητή Ντίγιε και του καθηγητή Αρσίμ. Ο καθηγητής Ντίγιε είναι ο πρώτος αναγνώστης του χειρογράφου αυτού του μυθιστορήματος και την ευχαριστώ θερμά, ενώ ήθελα τον Αρσίμ εδώ, επειδή αντιμετωπίζει ένα έργο σοβαρά και οι μελέτες του είναι αντιστρόφως ανάλογες με τη σεμνότητα που έχει, σχεδόν απίστευτη για την εποχή που ζούμε», δήλωσε ο συγγραφέας Ιντρίζι.

Σχετικά με το μυθιστόρημά της, η Ντίγιε Ντεμίρι-Φράγκου είπε ότι η συγγραφέας, μέσα από μια μικρή οικογένεια, θίγει το θέμα του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο.

«Η Αλμπίνα, απλά, έχει έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο να προσεγγίζει τον πόλεμο, εδώ ο πόλεμος είναι το θέμα, είναι το κίνητρο, είναι η αιτία, αλλά είναι ενδιαφέρον ότι η Αλμπίνα αναπτύσσει αυτόν τον μεγάλο πόλεμο μέσα από μια μικρή οικογένεια, μέσα από τη μοίρα μικρών ανθρώπων, αυτών που ήταν η πρωτοπορία της πατρίδας», είπε η Ντεμίρι-Φράγκου.

Με όλη την εμπειρία της στην πεζογραφία, η συγγραφέας, σύμφωνα με τον κριτικό, έχει κάνει ένα θαύμα στην ύφανση αυτού του μυθιστορήματος, «κάτι που κρατά τον αναγνώστη συνεχώς ενεργό».

«Αποδίδει ολόκληρο τον σκοπό ή το λογοτεχνικό του μνημείο σε ένα παλτό, το οποίο έχει το σχήμα ενός πολεμιστή. Εκτός από αυτά, υπάρχουν και πολύ ποιητικά μέρη, αφήνει τον αναγνώστη ενεργό, ώστε να ενεργοποιήσει τα δικά του συναισθήματα, και δεν μιλάει καν στο όνομα του πατριωτισμού», πρόσθεσε ο καθηγητής.

Ο Arsim Halili, σχετικά με τη χρήση ενδυμάτων στο βιβλίο, είπε ότι δεν ήταν τυχαία. Αντίθετα, σύμφωνα με τον ίδιο, στη λογοτεχνία είναι πολύ συνηθισμένο ως συμβολισμός να δείχνει τη σωματική και πνευματική κατάσταση των χαρακτήρων.

«Αυτό που πρέπει να ειπωθεί είναι ότι η χρήση του συμβολισμού της ένδυσης δεν ήταν σύμπτωση. Σε αυτή την περίπτωση, νομίζω ότι αυτό είναι καλά μελετημένο από τον συγγραφέα Ιντρίζι, γνωρίζοντας ότι ο συμβολισμός της ένδυσης στη λογοτεχνία είναι ένα λογοτεχνικό μέσο που χρησιμοποιείται ευρέως για να εκφράσει την ταυτότητα, την κοινωνική θέση, την ψυχική κατάσταση ή τις αλλαγές στον χαρακτήρα των χαρακτήρων», δήλωσε ο Άρσιμ Χαλίλι.

Την έκδοση του έργου των δύο συγγραφέων ανέλαβαν οι Εκδόσεις KOHA, οι οποίες φέτος έρχονται στην Έκθεση Βιβλίου με τέσσερις νέες εκδόσεις και πάνω από 150 τίτλους με έκπτωση.

Η λογοτεχνία που ασχολείται με τη βία σε περιόδους πολέμου συχνά χρησιμεύει ως ζωντανή μνήμη και ως μέσο για να μην ξεχνάμε. Στην περίπτωση αυτών των δύο μυθιστορημάτων, η βία δεν είναι απλώς ένα ιστορικό γεγονός ή μια προσωπική εμπειρία - γίνεται σύμβολο αντίστασης, απώλειας, αλλά και ελπίδας για δικαιοσύνη και μνήμη. Ο Kadriu και ο Idrizi, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, έχουν φωτίσει την ανθρώπινη διάσταση των συλλογικών τραγωδιών, δίνοντας φωνή σε όσους έχουν φιμωθεί από την ιστορία ή απουσιάζουν σωματικά. Μέσα από τις αφηγήσεις τους, ο αναγνώστης καλείται να επιστρέψει στον χρόνο, να νιώσει το βάρος του πόνου, αλλά και να κατανοήσει τη σημασία της αφήγησης ιστοριών ως μορφή πολιτιστικής και πνευματικής επιβίωσης.

Η 25η Έκθεση Βιβλίου της Πρίστινα θα συνεχιστεί μέχρι την Κυριακή, προσφέροντας ακόμη περισσότερες νέες εκδόσεις, συζητήσεις, προωθήσεις και συναντήσεις με γνωστούς και νέους συγγραφείς. Για τους επισκέπτες, αυτή είναι μια σπάνια ευκαιρία να συνδεθούν πιο στενά με τον γραπτό λόγο και να δουν από κοντά τη ζωντάνια του αλβανικού λογοτεχνικού κόσμου. Εκδηλώσεις σαν κι αυτή αποδεικνύουν ότι, παρά τις προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει η ανάγνωση στην ψηφιακή εποχή, το βιβλίο εξακολουθεί να παραμένει μια ισχυρή γέφυρα μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος, μεταξύ της μνήμης και του μέλλοντος.