«Η δημιουργικότητα ως πράξη επιδιόρθωσης» αποκαλύπτει τις δυνατότητες αναβίωσης μέσω του σχεδιασμού

Οι τρόποι με τους οποίους η δημιουργικότητα μπορεί να χρησιμεύσει ως μορφή θεραπείας σε μια εποχή οικολογικής κατάρρευσης και κοινωνικού κατακερματισμού συζητήθηκαν στο επόμενο συνέδριο στο πλαίσιο της «Εβδομάδας Βιώσιμου Σχεδιασμού Πρίστινα». Συνδέοντας τους τομείς της οικολογίας, της ανθρωπολογίας και των χειροτεχνικών πρακτικών, οι ομιλητές έφεραν συγκεκριμένα παραδείγματα για το πώς τα ίδια τα υλικά, τα αντικείμενα και οι χώροι μπορούν να αναγεννηθούν, δίνοντάς τους νέα ζωή και αμφισβητώντας τις εκμεταλλευτικές αφηγήσεις.

«Η δημιουργικότητα ως πράξη επισκευής: Αναγέννηση μέσω του σχεδιασμού και της ηθικής των υλικών» ήταν το θέμα του δεύτερου συνεδρίου στο πλαίσιο της πρώτης έκδοσης της «Εβδομάδας Βιώσιμου Σχεδιασμού Πρίστινα», ενός οικολογικού φεστιβάλ που στοχεύει στη δημιουργία χώρου για διάλογο σχετικά με τη βιωσιμότητα και την καινοτομία στις δημιουργικές βιομηχανίες. Η εκδήλωση, η οποία πραγματοποιείται στον κινηματογράφο «Armata» την Τρίτη, συγκέντρωσε αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, ανθρωπολόγους και καλλιτέχνες από το Κοσσυφοπέδιο και την περιοχή για να συζητήσουν τρόπους με τους οποίους η δημιουργικότητα μπορεί να χρησιμεύσει ως μορφή θεραπείας σε μια εποχή οικολογικής κατάρρευσης και κοινωνικού κατακερματισμού.

Συνδέοντας τους τομείς της οικολογίας, της ανθρωπολογίας και των χειροτεχνικών πρακτικών, οι ομιλητές έφεραν συγκεκριμένα παραδείγματα για το πώς τα υλικά, τα αντικείμενα και οι ίδιοι οι χώροι μπορούν να αναγεννηθούν, δίνοντάς τους νέα ζωή και αμφισβητώντας τις εκμεταλλευτικές αφηγήσεις.

Το πάνελ συντόνισε η Urtëse Zeneli, ενώ συμμετείχαν ο Ibrahim Beqiri από το στούντιο «Shape and Shade», η Zanita Halimi από το Τμήμα Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Πρίστινα, ο Erzë Dinarama, ο οποίος φέτος εκπροσωπεί το Κοσσυφοπέδιο στη Διεθνή Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία, η Samuela Hidri από το «Bezhë Studio» στην Αλβανία και η Ariana Kuqi από το «Architecture Wave».

Κάθε ένας από αυτούς έφερε διαφορετικές προοπτικές σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ σχεδιασμού και βιωσιμότητας: από την ανθρωπολογική ανάλυση αντικειμένων έως την επαναχρησιμοποίηση δομικών υλικών και την προώθηση χειροτεχνικών πρακτικών. Ο καθένας παρουσίασε το έργο του, το οποίο σχετιζόταν με το θέμα του δεύτερου συνεδρίου οικολογικού φεστιβάλ.

Πρώτη που ξεκίνησε τη σύντομη παρουσίασή της ήταν η αρχιτέκτονας Erzë Dinarama, η οποία, στην 19η έκδοση της Διεθνούς Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, η οποία διαρκεί μέχρι τον Νοέμβριο, εκθέτει την αισθητηριακή εγκατάσταση «Snowdrops No Longer Bloom. Assembly in Disappearance». Όσον αφορά το θέμα που θίγει στο έργο της, εξήγησε ότι η οικολογική πτυχή έχει διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο.

«Το έργο στο οποίο εργάστηκα αφορά αυτό που ονόμασα «μεταβαλλόμενες οικολογίες» ή «οικολογία σε κίνηση», το οποίο στην πραγματικότητα έχει μεγάλη σχέση με το θέμα που συζητείται στο συνέδριο. Με ενδιέφερε η άνοδος των θερμοκρασιών, ακόμη και η φυσική, και η αλλαγή του εδάφους όσον αφορά την κίνηση των θερμοκρασιών σε περιοχές όπου είναι πιο κατάλληλες. Αυτό, κανονικά, με ενδιέφερε περισσότερο από οικολογική άποψη, που σημαίνει ότι αντιμετωπίζεται περισσότερο, με ενδιέφεραν οι εντάσεις που προκύπτουν σε αυτό το έδαφος, λόγω αυτών των κινήσεων, λόγω του κλίματος», δήλωσε ο Dinarama, ο οποίος είναι αρχιτέκτονας, διεπιστημονικός σχεδιαστής και ερευνητής.

Η πρόταση της Dinarama παρουσιάστηκε ως έργο για την κλιματική αλλαγή και τον αντίκτυπό της στα οικοσυστήματα τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, όταν επιλέχθηκε να εκπροσωπήσει τη χώρα στη μεγάλη εκδήλωση στη Βενετία. Το έργο της συνδυάζει τον αστικό σχεδιασμό, τον σχεδιασμό τοπίου και την οικολογία για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων μέσω αισθητικών και δημιουργικών προσεγγίσεων.

Ο ιδρυτής του πολυθεματικού στούντιο «Shape and Shade» στην Πρίστινα και την Κωνσταντινούπολη, Ibrahim Beqiri, έχει δείξει ότι η συναισθηματική πτυχή είναι η κύρια οπτική γωνία στο έργο του. Σύμφωνα με τον ίδιο, το έργο με το φτυάρι το καταδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο.

«Ήταν πολύ σημαντικό για εμάς σε όλα όσα σχεδιάζουμε, να υπάρχει όχι μόνο η αισθητική και λειτουργική πτυχή, αλλά και η συναισθηματική, επειδή έχουμε περάσει το επίπεδο έκτακτης ανάγκης όπου έπρεπε να έχουμε ένα σπίτι, μια καρέκλα για να καθόμαστε, να τρώμε ψωμί. Τώρα έχουμε περάσει το επίπεδο όπου πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα πάντα με συναίσθημα, να τους δίνουμε πλαίσιο, αλλά και τοπική αξία, οπότε ξεκινήσαμε με την καρέκλα, φαίνεται αρκετά απλή, είναι απλώς μια καρέκλα. Βρήκαμε ένα πράγμα γιατί η καρέκλα δεν είναι λειτουργική ή δεν χρησιμοποιείται. Είναι επειδή είναι πολύ κοντή και δεν έχει καταφέρει να προσαρμοστεί στην κατάσταση που έχουμε σήμερα, τα πρότυπα καθισμάτων είναι εντελώς διαφορετικά, τα τραπέζια είναι εντελώς διαφορετικά και η καρέκλα έχει παραμείνει πολύ κοντή», εξήγησε.

Στην 15η έκδοση του φεστιβάλ παραδοσιακών τεχνών και πολιτισμού "EtnoFest", τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, ο Beqiri παρουσίασε την έκθεση "Bold Collection", η οποία, με τη μορφή ερμηνείας, παρουσίασε έπιπλα εμπνευσμένα από την αλβανική κληρονομιά, η οποία περιελάμβανε και τους λόγους που ανέφερε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου.

Η μόνη Αλβανίδα παρουσιάστρια σε αυτό το πάνελ ήταν η Samuela Hidri, συνιδρύτρια του στούντιο σχεδιασμού «Bezhë» στα Τίρανα. Προσέφερε στο κοινό μια προσέγγιση όπου η δημιουργικότητα συνδέεται στενά με την περιβαλλοντική ευθύνη. Μέσω του σχεδιασμού προϊόντων και των ανακαινίσεων, έδειξε πώς ο σχεδιασμός μπορεί να γίνει μια μορφή αναγέννησης, αποκαθιστώντας τη σχέση των ανθρώπων με τα υλικά, δίνοντάς τους μια νέα ζωή.

«Από την αρχή της πρακτικής μας, επικεντρωθήκαμε σε δύο κύριες κατευθύνσεις, όσον αφορά τον σχεδιασμό: τον σχεδιασμό προϊόντων και τις ανακαινίσεις. Το πρώτο προϊόν που δημιουργήσαμε είναι ένα αμπαζούρ σε σχήμα μπολ, κατασκευασμένο από ανακυκλωμένα απόβλητα εργοταξίων. Πήγαμε εκεί μέσα, πήραμε τους κυλίνδρους, τους τρυπήσαμε και τους καθαρίσαμε για να τους μετατρέψουμε σε αμπαζούρ. Αυτοί οι κύλινδροι από σκυρόδεμα και φυσική πέτρα μπορούν να συνδυαστούν με ένα κομμάτι ξύλου, το οποίο είναι κατασκευασμένο από τεχνίτες. Πιστεύουμε ακράδαντα στον αργό σχεδιασμό, πιστεύουμε σε υλικά που διαρκούν στο χρόνο και πιστεύουμε στη δεξιοτεχνία», είπε.

Η Ariana Kuqi, συνιδρύτρια και συντάκτρια του Architecture Wave, έχει διερευνήσει τον αντίκτυπο της αρχιτεκτονικής και του design στα ανθρώπινα συναισθήματα και την ταυτότητα. Έχει επισημάνει μεθόδους σχεδιασμού που μπορούν να μειώσουν τον οικολογικό αντίκτυπο, αυξάνοντας έτσι την ευημερία μέσω της χρήσης μη συμβατικών υλικών, επηρεάζοντας έτσι και τη συναισθηματική πτυχή.

«Πιστεύω ακράδαντα ότι οι επιλογές που κάνουμε στο σχεδιασμό ή την κατασκευή, τα υλικά που χρησιμοποιούμε, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε το φυσικό φως, καθώς και οι υφές που χρησιμοποιούμε έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον μας. Η βιωσιμότητα είναι επίσης ανθρώπινη, έχει να κάνει με την ευημερία μας τώρα. Για να καταστήσω πιο συγκεκριμένο τον τρόπο εφαρμογής αυτής της νοοτροπίας, θέλω να επισημάνω ότι τα συμβατικά υλικά όπως το σκυρόδεμα, το πλαστικό, τα laminate και τα χρώματα που χρησιμοποιούμε σε εσωτερικούς χώρους απελευθερώνουν συνεχώς χημικές ουσίες εκεί που ζούμε. Το καλό και η ελπίδα είναι ότι τα φυσικά υλικά συμπεριφέρονται διαφορετικά, όπως ο πηλός, εκτός από το ότι εκπέμπουν λιγότερες χημικές ουσίες, η χρήση του έχει αποδείξει ότι εκτός από τη ρύθμιση της ποιότητας του αέρα, έχει επίσης την ικανότητα να ρυθμίζει την υγρασία του αέρα», είπε.

Η ανθρωπολόγος Ζανίτα Χαλίμι, η οποία είναι επίσης καθηγήτρια στο Τμήμα Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Πρίστινα, επικεντρώθηκε στον τρόπο με τον οποίο οι νεότερες γενιές συνδέονται με το παρελθόν μέσω της συλλογικής μνήμης. Στο πλαίσιο της συζήτησης, έφερε την ανθρωπολογική διάσταση στον υλικό πολιτισμό, εξηγώντας πώς τα σχέδια και τα υλικά φέρουν πολιτιστική ταυτότητα και δημιουργούν αμοιβαίες σχέσεις με τους ανθρώπους. 

«Τα αντικείμενα δεν μπορούν να θεωρηθούν μόνο ως φυσικά αντικείμενα, αλλά έχουν μια συγκεκριμένη κοινωνική ζωή. Όπως ακριβώς οι άνθρωποι έχουν βιογραφίες, έτσι και τα αντικείμενα έχουν βιογραφίες, πράγμα που σημαίνει ότι έχουν τη δική τους ιστορία παραγωγής, ιστορία επαναχρησιμοποίησης, ιστορία αναπαραγωγής, ανακύκλωσης, επισκευής και ούτω καθεξής. Ως ανθρωπολόγοι, πρέπει να δώσουμε σε αυτά τα αντικείμενα μια βιογραφία μέσα από ιστορίες, και οι ιστορίες ποικίλλουν ανάλογα με το πλαίσιο. Η επισκευή ως πολιτιστική πρακτική δεν είναι άγνωστη. Πάντα κάναμε κάποιο είδος επισκευής στις οικογένειές μας, είτε πρόκειται για υφάσματα, ξύλο και ούτω καθεξής, και αυτό δείχνει όχι μόνο την οικονομική πτυχή ή την οικογενειακή κατάσταση, αλλά και τη συναισθηματική σύνδεση που έχουμε ως πολιτισμός με το αντικείμενο», είπε, εξηγώντας ότι τα αντικείμενα δεν είναι απλώς άψυχα πράγματα, αλλά και φορείς μνήμης, που κατά κάποιο τρόπο απαιτούν προσοχή στις διαδικασίες δημιουργίας και σχεδιασμού.

Τη Δευτέρα, όταν άνοιξε για πρώτη φορά το φεστιβάλ, το οποίο θα διαρκέσει έως τις 3 Οκτωβρίου, πραγματοποιήθηκε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με αρχιτέκτονες από το Κοσσυφοπέδιο, την Αλβανία και τη Σερβία, με θέμα «Χώροι Ευκαιριών». Περιφερειακές φωνές ενώθηκαν για να δείξουν πώς οι χώροι τους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της πλατφόρμας «Dyvo» που διοργανώνει την εκδήλωση, μπορούν να δημιουργήσουν ευκαιρίες για βιωσιμότητα. Εν τω μεταξύ, τις επόμενες ημέρες θα πραγματοποιηθούν και άλλα συνέδρια με διαφορετικά θέματα στο πλαίσιο του σχεδιασμού, της αρχιτεκτονικής, της μόδας και της τέχνης.