Me vetëm disa ditë të mbetura përpara 60-vjetorit të traktatit që rivendosi marrëdhëniet franko-gjermane pas dy luftërave botërore, komunikimi midis Berlinit dhe Parisit po lëkundet. Lufta në Ukrainë ka nxjerrë dallime thelbësore midis dy partnerëve

(Der Spiegel) - Ndoshta është zgjedhja e fjalëve që spikat më shumë për këtë marrëdhënie. Ajo kurrë nuk flet për çiftin franko-gjerman si një çështje parimore, thotë një këshilltar i presidentit francez, Emmanuel Macron, në një ditë gri dimri në Paris. Kur e bëni këtë, automatikisht përfundoni me kategori si besnikëria, dashuria, martesa dhe divorci. Me fjalë të tjera, fjalor që nuk ka vend në marrëdhëniet mes Parisit dhe Berlinit.

Këto ditë francezët nuk janë të interesuar të romantizojnë marrëdhënien. "Emmanuel Macron është një strateg. Për presidentin, veprimi i përbashkët evropian është një domosdoshmëri gjeopolitike, jo një çështje romantike”, thonë njerëzit në Pallatin Elysée, zyra zyrtare e presidentit.

Bashkëpunim zori?

Prej vitesh, miqësia franko-gjermane, ky afrim i pamundur i dy kombeve pas dy luftërave botërore, është lavdëruar si një lloj histori dashurie. Si një lloj dashurie mes demokristianit Helmut Kohl dhe socialistit François Mitterrand. Ose më vonë, si lidhja delikate mes Angela Merkelit, atëherë politikania më jetëgjatë në Evropë, dhe një presidenti shumë të ri, jashtëzakonisht i padurueshëm, Macron. Fotoja kishte qenë gjithmonë pak e shkëputur, por tani nuk i përshtatet fare.

Lufta në Ukrainë po krijon sfida historike për marrëdhëniet franko-gjermane. Ajo ka sjellë në plan të parë shumë çështje thelbësore – një politikë të përbashkët të mbrojtjes, furnizimin e ardhshëm të energjisë dhe pozicionimin e unifikuar të Evropës ndaj Rusisë. Çështje, me fjalë të tjera, që më parë ose ishin shmangur ose ishin bërë në pjesë të vogla në takime të ndryshme të politikanëve gjermanë dhe atyre francezë në nivel ministror. Kjo ka mbaruar tani. Me luftën nuk ka më vend për vonesa.

Ka diçka tjetër që po krijon presion edhe për aleatët. Brenda pak më shumë se një jave, Gjermania dhe Franca do të duhet të tregojnë se a janë të përgatitura për sfidat e reja me të cilat përballet marrëdhënia e tyre. Më 22 janar, Traktati i Elysees, me të cilin Charles de Gaulle dhe Konrad Adenauer themeluan dikur miqësinë franko-gjermane, do të mbushë 60 vjet. Për të shënuar këtë rast, Macroni ka bërë ftesë për një ceremoni në Universitetin e Sorbonës të Parisit dhe më pas në Pallatin Élysée. Nëse gjithçka shkon mirë, ai ka për qëllim t'ia dërgojë një mesazh pjesës tjetër të Evropës pas një numri muajsh të vështirë. Ka pak mjedise më të dukshme në të cilat mund të keni sukses, ose të dështoni, në mënyrë më të lavdishme.

Ripërcaktimi i Evropës

"Jo që nga traktatet e Romës nuk ka pasur një situatë që kërkon një ripërkufizim kaq të plotë. Të dy vendet duhet të përcaktojnë tani se si duhet të duket Evropa e së ardhmes”, thotë Daniel Cohn-Bendit. Hoteli i politikanit të Partisë së Gjelbër, të cilin e rezervon kryesisht, sepse punon me energji diellore, është në vendin fqinj.

Cohn-Bendit e ka ndarë jetën e tij mes Francës dhe Gjermanisë për aq kohë sa mund të kujtohet. 77-vjeçari është fëmijë i luftës. Atij i pëlqen të përcjellë se si lindi menjëherë pas zbarkimit të aleatëve në Normandi. Gjatë trazirave të studentëve të vitit 1968 në Paris, vendlindja e tij, Franca ndaloi hyrjen në vend. Cohn-Bendit, atëherë 23 vjeç, kishte bërë thirrje më parë për rrëzimin e qeverisë. Shumë vjet më vonë ai u bë një nga shumë këshilltarët jozyrtarë të Macronit.

Politikani i Gjelbër shqetësohet këto ditë, sepse ai nuk po dëgjon asnjë përgjigje për pyetjet e ngritura nga lufta agresive e Rusisë kundër Ukrainës: "Cili është koncepti ynë për një arkitekturë të sigurisë evropiane? Çfarë do të thotë për Gjermaninë që Franca është një fuqi bërthamore?”.

Politikat kombëtare para asaj evropiane

Cohn-Bendit thotë se përshtypja e tij është se Macroni dhe Scholzi nuk dhanë një përgjigje mjaft të fortë ndaj çarjes masive të shkaktuar nga lufta. "Scholzit i mungon gjeni i nevojshëm evropian që kishte Helmut Kohli”, thotë ai. "Macroni e ka atë, por ai sheh gjithçka përmes lenteve franceze. Kur Macroni flet për politikën evropiane të armatimeve, ai në thelb nënkupton politikën franceze të armatimit. Në fund të fundit, të dy vendet janë të ngecura në mendësitë e tyre kombëtare”.

Pavarësisht të gjitha garancive për të kundërtën, ka një krizë në marrëdhëniet franko-gjermane. Fakti që dy shtetet thelbësore të Evropës mbajnë qëndrime të kundërta sepse kanë interesa të ndryshme – në politikën energjetike, ekonomike dhe të mbrojtjes – nuk është befasues. Por tani, në krizë, pritshmëritë janë të mëdha që ata të flasin me një zë.

A ishte ndryshimi i Gjermanisë në refuzimin e saj për të dërguar tanke në Ukrainë, pas muajsh debati, shenja e unitetit që të gjithë prisnin? "Sigurisht që ishte, dhe fakti që vendet u koordinuan ishte i mirë", thotë Cohn-Bendit. "Por pse nuk janë rritur mjaftueshëm për t'iu përgjigjur kësaj së bashku? Unë nuk mund ta kuptoj këtë”.

Gjatë javës së parë të janarit Macroni bëri njoftimin e papritur se Franca do të furnizonte Ukrainën me tanke të lehta luftarake AMX-10RC. Zyrtarët në Zyrën e Macronit theksuan se vendimi do ta bënte Francën vendin e parë që do t'i siguronte Ukrainës tanke luftarake të dizajnuara nga Perëndimi.

Debati për Ukrainën

Macroni kishte folur me telefon paraprakisht me homologun e tij ukrainas, Volodymyr Zelensky. Gjatë telefonatës, presidenti ukrainas thuhet se lexoi një listë të gjatë të armëve që i duhen vendit të tij. Zelensky me sa duket vazhdoi në një mënyrë të ngjashme gjatë një bisede me kancelarin gjerman Scholz. Ky është sfondi, besohet në Berlin, nën të cilin Macroni u zotua për dërgesat e tankeve – një vendim që ai nuk e komunikoi paraprakisht me partnerët e tij gjermanë.

Në fakt, kishte përpjekje për të koordinuar. Që nga mesi i dhjetorit, këshilltarët e sigurisë kombëtare të Shteteve të Bashkuara, Francës, Gjermanisë dhe Mbretërisë së Bashkuar zhvilluan bisedimet e para diskrete mbi hapat e ardhshëm në dërgimin e armëve. Të gjithë kishin frikë se shkëmbimi ekzistues i armëve së shpejti nuk do të mjaftonte më. Është raportuar se gjatë këtyre takimeve lindi ideja që SHBA-ja do të furnizonte me sisteme “Patriot” ukrainasit dhe u fol edhe për tanke. Në atë kohë zyrtarët në Berlin nuk ishin të sigurt nëse Franca do t'i siguronte ato.

Amerikanët prej muajsh kanë kërkuar që gjermanët të furnizojnë me tanke luftarake “Leopard 2” në bashkëpunim me partnerë të tjerë evropianë, edhe nëse nuk e kanë shprehur këtë publikisht për të parandaluar turpërimin e Berlinit. Megjithatë, për bezdinë e Uashingtonit, kancelari Scholz ende sot pretendon se ka një konsensus midis Berlinit dhe Uashingtonit për të mos furnizuar tanke të rënda. Scholz është përpjekur ta bëjë atë të duket sikur janë amerikanët ata që po bllokojnë lëvizjen.

Pak para Krishtlindjeve, pas vizitës së presidentit ukrainas në Uashington, u rinovuan kontaktet mes SHBA-së dhe Berlinit. Amerikanët lanë të kuptohet se mund të furnizonin me automjete luftarake të këmbësorisë “Bradley”. Burime në kancelarinë e Scholzit thonë se ishte e qartë për Qeverinë gjermane se Berlini do të duhej të ndiqte shembullin. Ata thonë se një bisedë telefonike midis presidentit amerikan, Joe Biden, dhe Olaf Scholzit ishte rregulluar për 5 janar.

Por 24 orë para kësaj telefonate, Macroni njoftoi vendimin e Francës për të dërguar tanke pa u konsultuar më parë me Berlinin. Portali i lajmeve Politico citoi një zyrtar të Qeverisë franceze të hënën të ketë thënë se qëllimi i Macronit me njoftimin e tij "ishte të thyente tabunë (e tankeve perëndimore në Ukrainë), në mënyrë që gjermanët të fillojnë të lëvizin. Zyrtari tha se kishte pasur një "bashkëfajësi" të madhe midis Zelenskyt dhe Macronit dhe se "kjo ishte disi e inskenuar për të hequr ngurrimin e SHBA-së dhe Gjermanisë (për dërgimin e tankeve)”.

Një tjetër marifet me Macronin?

Ndërkaq, kancelaria në Berlin e ka hedhur poshtë këtë llogari. Zyrtarët atje thonë se konsideratat për dërgimin e automjeteve luftarake të këmbësorisë “Marder” filluan shumë më herët. Ata thonë, gjithashtu, se një vendim i tillë nuk mund të merret vetëm në 18 orë. Megjithatë, pas deklaratës së Macronit, zyrtarët në Berlin filluan përpjekjet e furishme për të riplanifikuar bisedën me Bidenin, në mënyrë që një vendim për dërgimin e tankeve nga Gjermania të mund të përfshihej atë ditë në lajmet e mbrëmjes.

“Sigurisht që do të kishte qenë më mirë që t’i kishim bërë të gjitha në mënyrë të koordinuar”, thonë burime pranë Kancelarisë. Ata thonë se zyrtarët në Berlin ishin të acaruar nga lëvizja e njëanshme e Macronit. Lars Klingbeil, kreu i partisë së Scholzit, socialdemokratët e qendrës së majtë (SPD), i tha gazetës gjermane “Die Zeit” se ai nuk e dinte pse Macroni kishte nxituar përpara. Burime në Berlin e përshkruan atë si një tjetër "marifet të pastër të Macronit".

Përtej kësaj, megjithatë, në Berlin nuk është shprehur shumë zemërim. A është kjo, sepse askush nuk dëshiron të lëkundë varkën përpara 60-vjetorit të Traktatit të Elysees? Apo sepse gjermanët janë gjithashtu të vetëdijshëm se nuk e kanë informuar gjithmonë Qeverinë franceze për vendimet kryesore, pyet “Der Spiegel”.

Miqësi e kohëve të vështira

Në të kaluarën, miqësia franko-gjermane është dëshmuar gjithmonë në kohë të vështira. Valéry Giscard d'Estaing dhe Helmut Schmidt hodhën themelet për Bashkimin Ekonomik dhe Monetar Evropian në vitet 1970. Më pas, pas ribashkimit të Gjermanisë, François Mitterrand dhe Helmut Kohl vazhduan negociatat për Traktatin e Mastrihtit, i cili themeloi atë që tani është Bashkimi Evropian. Në verën e vitit 2020, Merkeli dhe Macroni, si forcat lëvizëse në Bruksel, shtynë huamarrjen e përbashkët në nivel të BE-së për të kundërshtuar pasojat e pandemisë – një instrument që deri atëherë konsiderohej tabu nga gjermanët.

Por këtë dimër kriza po ekspozon pa mëshirë dallimet politike midis Berlinit dhe Parisit. Ka pasur vetëm përparim në një çështje debati gjatë javëve të fundit: Projekti për të ndërtuar një avion luftarak evropian ka hyrë në raundin tjetër pas negociatave të tensionuara. Prodhuesi i avionëve me bazë në Paris, “Dassault” do të udhëheqë konsorciumin që ka formuar me “Airbus”, “Indra”, “Eumet” dhe partnerë të tjerë. Ky nuk kishte qenë aspak një përfundim i paramenduar. “Dassault” rezistoi për një kohë të gjatë, sepse ngurronte të ndante patentat dhe teknologjinë me konkurrencën.