Botë

Pse Peruja po rrëshqet në kaos

(Guardian) - Që kur ish-presidenti Pedro Castillo u rrëzua javën e kaluar, protestat kanë shpërthyer në të gjithë vendin, me demonstrues që bllokuan rrugët dhe aeroportin në qytetin e dytë më të madh të Perusë, Arequipa. Linjat ajrore kanë anuluar fluturimet atje dhe në Cusco, kryeqyteti i turizmit të Perusë.

Demonstratat shpërthyen në fundjavë në zonat e varfra në Perunë jugore dhe tani janë përhapur në veri dhe në lindje të vendit mes vandalizmit dhe plaçkitjeve të përhapura, në të cilat stacionet e policisë, prokurorët rajonalë dhe zyrat e taksave janë djegur. Të paktën shtatë protestues – pesë prej tyre adoleshentë – kanë vdekur nga plagët me armë zjarri në përleshjet me policinë, gjashtë prej tyre në qytetin jugor, Andahuaylas, i cili u bë qendër për protestat.

Si nisi?

Castillo u detyrua të largohej pasi u përpoq të pezullonte përkohësisht kongresin në një përpjekje për të shmangur fajësimin për "paaftësinë morale" - një akuzë që rrjedh nga të shumtat për korrupsion. Ai njoftoi se do të qeverisë me dekret nën kompetencat e emergjencës dhe bëri thirrje për zgjedhje të reja legjislative.

Por brenda pak orësh oferta e paligjshme e Castillos për të marrë kontrollin e vendit shkoi huq. Ministrat e tij më të mirë ia kthyen menjëherë shpinën, duke denoncuar grushtin e shtetit, dhe aleatët e tij politikë, forcat e armatosura, policia dhe madje edhe avokati i tij e ndoqën shembullin.

Castillo u përpoq të kërkonte azil në Ambasadën meksikane, por detajet e tij të sigurisë e devijuan makinën e tij në një stacion policie, ku ai u ndalua dhe më vonë u akuzua për "rebelim".

Ndërkohë, Kongresi e anashkaloi debatin dhe kaloi drejtpërdrejt në një shkarkim, duke votuar me shumicë dërrmuese për ta hequr atë.

Zëvendëspresidentja e Castillos, Dina Boluarte, u betua si zëvendësuese e tij, ndërsa lideri i rrëzuar u transferua në burgun Barbadillo në një bazë policie në periferi të Limës, gjithashtu shtëpia e një ish-presidenti dhe grusht-puçisti 84-vjeçar, Alberto Fuxhimori.

A ishte grusht shtet?

Shumë peruanë e përshkruan lëvizjen e Castillos si tentativë autogolpe, e përkthyer afërsisht si vetë-grusht shtet. Në vitin 1992, Fuxhimori bëri premtim të ngjashëm për të "shpërbërë përkohësisht Kongresin" dhe dhoma u rrethua menjëherë nga tanket ndërsa ai mori pushtetin absolut. Ai vazhdoi të arrestonte gazetarë dhe liderë opozitarë, të censuronte gazetat dhe stacionet televizive, duke filluar një regjim autokratik që do të zgjaste për gati një dekadë.

Castillo kopjoi të njëjtën frazë, por autogolpe e tij, për krahasim, ishte një farsë, duke e shtyrë analistin politik Iván Lanegra të komentonte se "Pedro Castillo ishte diktator për vetëm dy orë". Për shumë veta ishte një fund i përshtatshëm i një mandati katastrofik 17-mujor. Ekspertët kushtetues thonë se njoftimi i Castillos ishte kapje e paligjshme e pushtetit, por qeveritë e Argjentinës, Bolivisë, Kolumbisë dhe Meksikës kanë refuzuar ta njohin Boluarten si lideren legjitime të shtetit të Perusë.

Pse njerëzit janë kaq të zemëruar?

Përpjekja e Castillos për të kapur pushtetin nuk bëri asgjë për të pakësuar tërbimin mbi rrëzimin e tij, i cili shkaktoi valë tronditëse nëpër fortesat e tij në Andet rurale dhe në lagjet më të varfra në kryeqytet. Mbështetësit e tij e akuzojnë Kongresin e urryer për organizimin e një grusht shteti kundër udhëheqësit të tyre, djalit të fermerëve analfabetë fshatarë dhe anëtarit të parë të të varfërve ruralë të vendit që u bë president.

"Ka një uri për të besuar në Castillo", tha Omar Coronel, profesor i sociologjisë në Universitetin Katolik Papnor të Perusë. "Është më e lehtë të besosh në Castillon, të burgosurin, Castillo martirin, sesa në Castillo të rrethuar nga të gjitha llojet e akuzave për korrupsion”.

Çfarë ndodh më pas?

Protestat mund të shuhen përfundimisht pasi burimet po pakësohen, festat e Krishtlindjeve po afrohen dhe bllokimet e rrugëve po rrisin çmimet tashmë të fryra të mallrave bazë si orizi, vaji i gatimit dhe gruri.

Por problemet themelore që nxisin trazirat nuk do të zhduken: mbetet një hendek i madh midis kryeqytetit të fuqishëm Lima dhe pjesës tjetër të vendit, e cila u identifikua me Castillon dhe ndihet e lënë pas dore nga institucionet, dhe mbi të gjitha, nga Kongresi jashtëzakonisht jopopullor, i cili shihet kryesisht si një fole nepërkash e lobeve të korruptuara dhe interesave të veta.

Boluarte mund të ketë zgjedhur disa ministra kompetentë, por kriza politike i ka kaluar mirë sfidat e qeverisjes së përditshme. Skema pas dyerve do të vazhdojë dhe vetë Boluarte mund ta gjejë veten në skajin e mprehtë të një votimi për shkarkim.

Analistët kanë folur prej kohësh për paradoksin peruan – bashkëjetesën e paqëndrueshmërisë politike dhe stabilitetit ekonomik, por kjo mund të bëhet një gjë e së kaluarës. Sistemi i prishur politik i Perusë në mënyrë të pashmangshme do të ulë investimet e huaja – tek të cilat ekonomia mbështetet shumë – dhe situata mund të përkeqësohet edhe më shumë.

Image