“Ishte e tmerrshme në bunker”, tha 69-vjeçari Lyubov Andropova, që ishte në Azovstal që nga 10 marsi. “Uji do të rridhte nga tavanet. Kudo kishte myk. Ne ishim të shqetësuar për fëmijët, për mushkëritë e tyre”. Granatimet ishin të vazhdueshme dhe ekzistonte frika “se bunkeri ynë do të shembej”, tha ajo

Të zbehtë dhe të lodhur, civilët e fundit të strehuar në bunkerë nën fabrikën e madhe të çelikut në qytetin port të shkatërruar ukrainas, Mariupol, mbërritën të dielën mbrëma në Zaporizhzhia, qyteti i parë i madh ukrainas përtej vijës së frontit.

Të mbijetuarit e dërrmuar folën për granatimet e vazhdueshme, pakësimin e ushqimit, mykun e përhapur kudo – dhe përdorimin e dezinfektuesit të duarve për furrat e gatimit.

“Ishte e tmerrshme në bunker”

Dhjetë autobusë u panë në rrugët e shkreta të Zaporizhzhias nën errësirë, duke transportuar 174 të evakuuar nga zona e Mariupolit. Ato përfshinin më shumë se 30 nga 51 civilët e evakuuar ditën e fundit nga fabrika e çelikut Azovstal, ku rreth 2.000 luftëtarë ukrainas po bëjnë atë që duket të jetë rezistenca e tyre e fundit. Zyrtarët ukrainas dhe rusë kanë thënë se këta civilë janë joluftëtarët e fundit nga kompleksi industrial.

“Ishte e tmerrshme në bunker”, tha 69-vjeçari Lyubov Andropova, që ishte në Azovstal që nga 10 marsi. “Uji do të rridhte nga tavanet. Kudo kishte myk. Ne ishim të shqetësuar për fëmijët, për mushkëritë e tyre”.

Granatimet ishin të vazhdueshme dhe ekzistonte frika “se bunkeri ynë do të shembej”, tha ajo. “Gjithçka dridhej, ne nuk dolëm”.

Fabrika e çelikut buzë detit është e vetmja pjesë e Mariupolit që nuk është nën kontrollin rus. Falë rezervave të tuneleve dhe bunkerëve të thellë nën tokë, shumë civilë e kishin zgjedhur atë si vendin më të sigurt për t'u mbrojtur nga granatimet e pamëshirshme të qytetit port të lulëzuar dikur, i cili tani është shkatërruar kryesisht.

Vetëm pak ditë pasi filloi lufta më 24 shkurt, Dmytro Sviydakov u strehua në bunker me gruan dhe vajzën e tij 12-vjeçare. Ata hynë në Azovstal më 27 shkurt. Do të kalonin më shumë se dy muaj para se të largoheshin.

I strukur në një bunker me rreth 50 deri në 60 persona, muaji i parë ishte i durueshëm, tha ai, por më pas bombardimet u intensifikuan. Një zonë magazinimi ushqimi u hodh në erë dhe ai dhe të tjerët iu drejtuan pastrimit, duke përfshirë kërkimin nëpër dollapët e punëtorëve. Karburanti për gatim ishte gjithashtu i paktë, por më pas ata zbuluan se dezinfektuesi i duarve - i pajisur mirë për shkak të pandemisë së koronavirusit - ishte një zëvendësues i mirë.

“Çfarë nuk mund të bësh kur nuk ke asgjë!”

“Çfarë nuk mund të bësh kur nuk ke asgjë!” - tha ai, ndërsa priste për një autobus që do të transportonte të evakuuarit e Azovstalit në strehimet e përkohshme në Zaporizhzhias.

Yehor, punonjës i fabrikës së çelikut i strehuar në bunker, i cili do të jepte vetëm mbiemrin e tij, ishte në bunker me dy djemtë e tij, gruan dhe qenin e tyre. Ai tha se kur ushqimi mbaroi, ndihmuan ushtarët që mbronin Azovstalin.

“Ne nuk do të kishim bërë ndryshe”, tha ai. “Nuk e di sa kohë mund të kishim mbijetuar, por me siguri nuk do të kishim mbijetuar deri më sot”. Ditët e fundit u kishin mbetur vetëm makarona, ujë dhe disa erëza - mjafton për supë një herë në ditë.

Familja e tij hyri në fabrikë më 1 mars për siguri, tha ai, pasi i shpëtoi mezi granatimeve teksa ecte me qenin e tij.

Pavarësisht shkatërrimit të gjerë të Mariupolit, disa nga 51 të evakuuarit nga Azovstali zgjodhën të qëndronin në qytet, thanë zyrtarët e Kombeve të Bashkuara, të cilët u përfshinë në sigurimin e kalimit të sigurt për të evakuuarit.

Dy - një burrë dhe një grua - u arrestuan nga forcat ruse. Gruaja, e cila u mbajt nën dyshimin se ishte mjeke ushtarake, kishte qenë duke udhëtuar me vajzën e saj 4-vjeçare. Nëna dhe fëmija u ndanë dhe vajza e vogël shkoi në Zaporizhzhia me pjesën tjetër të të evakuuarve, thanë zyrtarët e OKB-së.

Por disa qindra të tjerë që donin t'i bashkoheshin kolonës së evakuimit nga zona të tjera të mbajtura nga forcat ruse duhej të qëndronin pas, pasi Rusia dhe Ukraina nuk arritën një marrëveshje për evakuimin e tyre.

“Ishte shumë zemërthyese t'i shihja ata duke pritur dhe që nuk ishin në gjendje të bashkoheshin me ne”, tha koordinatori i Kombeve të Bashkuara, Osnat Lubrani.

“Në përgjithësi brenda një periudhe prej 10 ditësh ne kemi qenë në gjendje të sjellim gjithsej 600 njerëz në operacione shumë komplekse, me rrezik të lartë dhe shumë të ndjeshme të kalimit të sigurt”, tha Lubrani, duke shtuar se OKB-ja shpresonte të ishte në gjendje të sillte më shumë civilë jashtë në të ardhmen.