Motra mezi mblodhi veten dhe doli në oborr në diellin e ngrohtë. Nisi të qante pasi pa me sy trupin e vëllait të saj. “Nuk ishte ai”, ngulmonte ajo. “Nuk ka shanse. E njëjta gjatësi ndoshta, por nuk kishte as kokë”

Zmiiv, 30 prill (NYT) - Fryma e lehtë bartte erën e vdekjes në rrugë. Trupi i të vdekurit, i djegur e i bërë copash. Mezi njihej. U nxor nga frigoriferi dhe u vendos në tavolinën metalike. Mjeku ligjor pinte cigaren dhe hapi qesen e zezë.

Qe ditë e bukur pranvere. Atë mëngjes nuk kishte bombardime. Oksana Pokhodenko, 34-vjeçare, ofshante, shkundte kokën mbi trupin e karbonizuar. Ky nuk është vëllai im, i tha vetes, ai nuk kishte Oleksandri. Ai veç njeri nuk ishte.

Vëllai i saj dikur jetonte. Ishte burrë i shtëpisë për 20 vjet qëkur vdiq babai i tyre. E telefononte të motrën çdo ditë kur filloi lufta pasi kishte ikur me familjen në fshatin Husarivka, pykë mes fushave me grurë. Në secilën telefonatë ishte njëjtë: “Tungjatjeta më e vogla jonë. Jemi mirë. Ju si jeni? - ama asnjëherë nuk ia përmendi asaj se rusët kishin hyrë në fshatin ku po fshihej.

Pokhodenko, me xhinse dhe xhaketë të zeza, një palë atlete të bëra copash, mezi mbante shikimin kah trupi. Vëllai dikur e kishte mësuar të ngiste biçikletën dhe i pëlqente kur ajo shikonte filmat vizatimorë me djalin e tij. Për motrën, ai ishte “mur prej guri”. Para syve kishte lëvore të djegur. Gjysmën e kafkës nuk e kishte, ndërkaq gjoksin e kishte të hapur.

“Si është e mundur të njohësh diçka këtu?”, qante ajo. “Nuk ka mbetur asgjë. O Zot. Është e tmerrshme. Nuk ka asgjë”.

Kjo ishte detyra e Pokhodenkos të martën në mëngjes, të identifikonte të paidentifikueshmen, të pajtohej me të papajtueshmen, të vendoste një emër mbi trupin e bërë shkrumb, t’i plotësonte dokumentet dhe të vazhdonte. Luftë kaq e madhe që ka shkundur krejt botën krejt papritur ishte veç një qese trupi që mbante mbetjet e një burri.

“Shkojmë për një minutë”, thotë mjeku. “Veç këtë cigare”.

Mjeku ligjor ishte i lodhur. Ishte 51-vjeçar dhe këtë punë e kryen qe 25 vjet. Për arsye të sigurisë, ai ka ofruar vetëm emrin, Vitaliy. Prejse ka nisur lufta në muajin shkurt, më shumë se 50 trupa kanë kaluar nëpër derën e tij, civilë e ushtarë ukrainas, të bërë copash nga bombardimet, tanket apo plumbat. Kanë ardhur nga të gjitha këndet e Ukrainës lindore, qoftë nga qyteti i afërt Izium apo pak më larg në Chuhuiv.

Ishte mësuar me tmerrin, se si lufta shkërmoq trupin përtej njohjes. Të tjerët nuk ishin mësuar.

“Pi pak ujë”, i thotë Vitaliy Pokhodenkos para se të hynte në dhomën me trupa. “A ke marrë masë me vete? Këtu mbaje një me dy shtresa, sa për rastësi”.

Maskat nuk ishin për COVID-19.

Pokhodenko kishte udhëtuar atë mëngjes nga shtëpia e saj në periferinë e Kharkivit, qyteti i dytë më i madh i Ukrainës. Tani është cak i bombardimeve të rregullta nga Rusia. Mjeku i kishte kërkuar që të vinte ta merrte dhe pasi u ndalën për të blerë cigare, ai e udhëhoqi drejt morgut.

“Krejt gjërat më të frikshme janë para meje”, thotë Pokhodenko teksa qëndron para dyerve prej druri. Ndërtesa një katesh me tulla ishte ndërtuar pak para Luftës së Dytë Botërore. Ishte e rrethuar me shkurre dhe qen endacakë. Shiu nga ditët e mëhershme kishte krijuar puse në oborr.

Bashkë për herë të fundit

Ajo kishte arsye për frikën. Vëllai nuk ishte lajmëruar që prej 14 marsit. Për herë të fundit e kishte parë më 23 shkurt, një ditë para se rusët të nisnin pushtimin.

Ishin ulur në veturën e tij të parkuar jashtë vendit të saj të punës. Me shpejtësi ishin takuar dhe dorëzuan faturat që duhej paguar për nënën e tyre të moshuar. E kishte ftuar për kafe, por ajo refuzoi. I duhej të kthehej në punë.

“Po ta dija se do të ishte hera e fundit që do ta shihja. Nuk do ta lija të shkonte”, thotë Pokhodenko me flokë bishtalec dhe sytë mavi nga të qarat.

Oleksandr Pokhodenko, 43-vjeçar, ishte shofer kamioni për një rrjet supermarketesh dhe jetonte në lagjen Saltivka në Kharkiv. Forcat ruse filluan bombardimin e lagjes në orët e para të pushtimit. Ai së bashku me bashkëshorten dhe të birin 3-vjeçar u larguan drejt një fshati vogël në lindje. Kur rusët pushtuan qytetin, familja iku përsëri, kësaj here drejt Husarivkas, fshat me 1 mijë e 60 banorë.

Në fillimmars, rusët pushtuan Husarivkan dhe ukrainasit u kundërpërgjigjën, duke granatuar enklavën pandërprerë. Fshati për të cilin pothuajse askush nuk kishte dëgjuar dhe ishte larg prej syve të botës, tani ishte teatër i luftës.

Më 15 mars, Pokhodenko dhe Mykola Pysariv, 57-vjeçar, kushëri i largët në Husarivska, vendosën që rreth orës 3 të nxjerrin patatet për tetë personat që tani jetonin në bodrumin e Pysarivit. Ushtarët rusë i kishin bindur se mund të dilnin dhe nuk do t’i ngucnin.

Pysariv ishte punëtor ndërtimtarie. Kishte shërbyer në ushtrinë sovjetike gjatë viteve ’80. Edhe bashkëshortja e tij ishte në morg të martën. Thotë se për herë të fundit e kishte parë kur doli nga dera për të mbledhur patatet dhe i kujtohet se Pokhodenko e kishte ndalur pak para se të dilte. “Xha Kolya më lejo të vij me ju”.

Dy burrat dolën në dimrin e acartë dhe kurrë nuk u kthyen.

Kur ushtria ukrainase mori kontrollin e Husarivkas në fund të muajit mars, banorët dolën nga bodrumet me rrëfimet e tmerrit. Pesë burra ishin zhdukur pasi shkuan për t’i ushqyer lopët në fermën, të cilën rusët po e përdornin si bazë. Pastaj, më 22 prill, ushtarët ukrainas gjetën dy trupat që ata besonin se ishin të Pokhodenkos dhe Pysarivit. Të dy me fyte të prera. Trupat u dërguan në morgun e Zmiivit.

Brenda morgut, Vitaliy, mjeku ligjor, e ftoi Pokhodenkon dhe partnerin e saj, i cili kishte ardhur me të, në zyrën e tij të mbushur me libra dhe letra. Një pikturë me anije të vjetër varej në murin prapa tavolinës. Mjeku nxori një pasaportë dhe sqaroi se përse dy trupat me shumë gjasë ishin të vëllait të saj dhe Pysarivit.

“Burri shtatshkurtër vdiq nga plumbi në pjesën e majtë të gjoksit”, thotë Vitaliy, duke iu referuar Pokhodenkos. “Këtu është pasaporta; në të cilën ka kaluar plumbi”.

Trupi i shkrumbuar

Skajet e pasaportës ishin djegur, por mund të lexohej. Plumbi kishte përshkruar portretin e Oleksandr Pokhodenkos. Pasi ishte qëlluar, mjeku thotë, trupi i tij ishte spërkatur me benzinë, ishte mbuluar me goma dhe i ishte vënë flaka.

Motra mezi mblodhi veten dhe doli në oborr në diellin e ngrohtë. Nisi të qante pasi pa me sy trupin e vëllait të saj.

“Nuk ishte ai”, ngulmonte ajo. “Nuk ka shanse. E njëjta gjatësi ndoshta, por nuk kishte as kokë”.

Partneri i Pokhodenkos kërkoi që të ekzaminohej goja e kufomës. Dhëmbët dukeshin si të Pokhodenkos.

Vitaliy nuk pati nevojë të përdorte sharrën sepse nyjat e trupit nuk ishin të shtrënguara – kocka doli me lehtësi. E vendosi atë në tavolinën metalike jashtë morgut dhe larg kufomës së kalbur.

Kaluan orë. Pokhodenko dha deklaratën e saj në polici. Mirëpo do t’i duhej edhe një natë tjetër që të pranonte se vëllai më nuk ishte i zhdukur, por i vdekur, i shtrirë në morgun e asgjëkundit. Viktimë e një lufte brutale që sapo kishte nisur.

Ajo e pranonte se Oleksandër kishte të njëjtën gjatësi trupore, madhësinë e këmbës dhe dhëmbët e përparmë të kufomës ishin të pjerrët në këndë të veçantë dhe të ngjashëm si të familjes. Do të prite rezultatin e testit të ADN-së, por tani për tani, çdo gjë ishte e mjaftueshme.

Tani i shkon ndërmend varrosja e tij, funerali dhe largimi i tij nga tmerri i morgut.

“Nuk dua që vëllai im të qëndrojë i shtrirë aty për një muaj”, thotë ajo para varrimit që u bë të enjten. “Është shumë ftohtë në atë dhomë”.

Përktheu: Gent Mehmeti