Botë

Gratë protestuese të Birmanisë

Kur partia Lidhja Kombëtare për Demokracinë e Aung San Suu Kyi siguroi fitoren e madhe në zgjedhjet e vitit 2015, duke sjellë një fluks të ligjvënëseve femra në qeverinë e re gjysmëcivile, revista “Foreign Policy” vlerëson se kishte një dritë shprese se pjesëmarrja politike e grave do të bëhej një përparësi më e madhe

Javët e fundit, Nandar është marrë me çiklizëm. E armatosur me një kapelë të fortë, maskë fytyre dhe me një letër të mbështjellë rreth biçikletës në të cilën thuhej “Jo diktaturës, jo patriarkatit”, aktivistja 26-vjeçare e feminizmit kalon krejt ditët duke u endur nëpër Yangon të Birmanisë.

Revista e njohur amerikane “Foreign Policy” shkruan se këto lëvizje me biçikletë i ka bërë si pjesë e protestës që ka shpërthyer në Birmani, pas marrjes së pushtetit nga ushtria më 1 shkurt. Pasi bie terri, kthehet në shtëpi. Mbrëmjeve bashkohet me fqinjët e saj në goditjen e tenxhereve dhe tiganëve – një praktikë e brendshme që përdoret tradicionalisht për t’i përzënë shpirtrat e këqij. Ama tani po përdoret si formë e protestës kundër grusht-shtetit.

“Nandar është në mesin e shumë grave që e lidhin feminizmin me lëvizjen e Birmanisë – dhe armatosin gjininë për të luftuar si ushtrinë, ashtu edhe patriarkatin. Gratë e reja e kanë marrë vëmendjen e botës për protestën dhe flijimin në vijën e parë të protestave që kanë shkundur Birmaninë. Deri më tani, më shumë se 50 njerëz janë vrarë nga ushtria”, shkruan revista politike “Foreign Policy”.

Ushtria e mbizotëruar nga meshkujt lidhet qartë me makinerinë e patriarkatit. Retorika shtetërore ka përdorur gjuhë paternaliste për t'iu referuar juntës si “babai” dhe udhëheqëses së arrestuar Aung San Suu Kyi si “nëna” e kombit. Ushtria gjithashtu tradicionalisht ka tërhequr legjitimitetin moral nga mbështetja e saj për budizmin, fenë dominuese të kombit, thellësisht patriarkale. Budizmi në Birmani mbështet konceptin “hpon”, një formë e energjisë shpirtërore që burrat thuhet se e posedojnë më shumë, duke i bërë ata më të lartë se gratë. Gjithashtu, ky koncept i konsideron murgeshat të kenë status më të ulët se murgjit.

Thirrjet e grave

Që nga fillimi gratë kanë qenë shumë të mbikëqyrura në protesta, të cilat ndryshe nga lëvizjet e mëparshme kanë qenë gjerësisht të arritshme për shkak të mediave sociale. Revista amerikane shkruan se më 10 shkurt gratë e reja tërhoqën vëmendjen për veshjen e veçantë dhe marshimin në një “protestë princeshash”. Disa mbajtën parulla tallëse në gjuhën angleze. “Unë nuk dua diktaturë. Dua vetëm të dashurin ”, thuhej në njërën. “Ish-i im është i keq, por ushtria e Birmanisë është më keqe”, thuhej në tjetrën parullë.

“Shumë gra të reja në vijat e frontit janë me prejardhje relativisht të privilegjuar të shtresës së mesme të lartë, por nuk janë të vetmet. Aktivistet rurale, të privilegjuarat, gratë e pakicave etnike me veshje tradicionale, punëtoret e rrobave, gratë rohingya, anëtarët e komunitetit LGBTI dhe pakicat gjinore nga grupe të tjera të margjinalizuara gjithashtu janë bashkuar me lëvizjen kundër grusht-shtetit”, shkruan “Foreign Policy”.
“Feministët gjithashtu u kanë shpërndarë helmetat e sigurisë grave punëtore, duke tejkaluar përçarjet në klasa. Përfshirja e dukshme e grave nga të gjitha shtresat e jetës çimenton në mënyrë të vendosur vendin e tyre në sferën politike – një akt që shtyn përsëri kundër pritjes që gratë të qëndrojnë brenda shtëpisë”, thuhet në reportazhin e revistës amerikane.

Përfshirja e miteve

“Në Birmani feminizmi është plot me konotacion negativ. Njerëzit mendojnë se është një ideologji perëndimore që nuk na duhet ”, thotë Nandar, që i prin organizatës Purple Feminists. “Por, demokracia nuk është gjuha jonë gjithashtu, kështu që pse po vdesim dhe do të burgosemi për të? Unë do ta krahasoja diktaturën me patriarkatin dhe demokracinë me feminizmin, për t’i ndihmuar njerëzit që ta kuptojnë rastin”.

“Birmania për një kohë të gjatë ka dështuar ta nxisë një vetëdije feministe ndër-sektoriale. Qysh në epokën koloniale përpjekjet për barazi gjinore janë kufizuar nga përfaqësimet historike të grave në Birmani si të fuqishme dhe të barabarta në status me burrat – besime të bazuara në zakonet e Bamarit, grupi më i madh etnik i Birmanisë”, vlerëson Foreign Policy.

Ky mit u bë një pjesë e identitetit kombëtar e kulturor dhe bëri që pabarazia e vërtetë të neglizhohet, thotë Tharaphi Than, profesoreshë e asociuar e gjuhëve dhe kulturave botërore në Universitetin e Northern Illinois. Imazhi i një gruaje “të sigurt” me “status të barabartë” u bë burim i krenarisë dhe ndërtimit të kombit të Birmanisë dhe gratë që nuk arritën këtë synim u heshtën për ta mbrojtur atë. “Nuk ishte e sigurt të flisje për pabarazi gjinore, sepse po e sulmoje imazhin kombëtar”, thotë ajo.

“Kur perëndimorët vizituan Birmaninë në shekullin XX u shtangën nga prania e tregtareve, shton Than. Ata e përmendën këtë si provë të barazisë, pavarësisht faktit që puna e grave nuk u përkthye në autonomi ose çlirim”, shkruan “Foreign Policy”.

Standardet e dyfishta

Pabarazitë gjinore vazhdojnë edhe sot, vlerëson revista amerikane. Gratë u nënshtrohen standardeve të dyfishta kur kërkojnë mundësi punësimi ose arsimimi, ato citohen si “vartëse” nga kartat kombëtare dhe listat e regjistrimit të shtëpive dhe emrit të babait të një vajze i jepet përparësi mbi atë të nënës për regjistrimin në shkollë. Në Indeksin Global të Boshllëkut Gjinor 2020 Birmania renditet në vendin e 114-të nga 153 vende. Vetëm gjysma e popullsisë femërore në moshë pune është e përfaqësuar në fuqinë punëtore, ndërsa fuqia punëtore mashkullore përbën rreth 80 për qind të popullsisë mashkullore në moshë pune.

Gratë elitare gjithashtu shpesh kanë përjetësuar norma të tilla dhe kanë përshtatur ato që nxjerrin në pah çështjet gjinore – veçanërisht gratë e margjinalizuara – si të pasigurta ose të pakënaqura me statusin e tyre. Ndjenja të tilla, thonë aktivistët, gjithashtu janë vërejtur në agjendat nacionaliste dhe ushtarake nga ata që janë në pushtet, për ta tërhequr punën e të drejtave të njeriut dhe të ashtuquajturin ndikim perëndimor, i përshtatur si një ndërhyrje nga të huajt në një shoqëri që nuk ka nevojë për të.

Dekadat e sundimit ushtarak forcuan idetë patriarkale. Megjithëse junta më 2014 ndryshoi rregullat për t’i lejuar gratë të shërbejnë në ushtri, ka kufizime të rrepta për kandidatet, duke përfshirë kërkesa të tilla fizike që të mos jenë më të rënda se 50 kilogramë dhe të paktën të jenë të gjata 1 metër e gjysmë.

“Jo të gjitha pozitat janë të hapura për gratë, të cilat gjithashtu diplomojnë në akademi në një rang më të ulët se burrat. Grupet kryengritëse që luftojnë për një autonomi më të madhe siç është Ushtria Arakan kanë përfituar nga mungesa e përfshirjes së juntës, duke rekrutuar në mënyrë agresive gratë për kauzën e tyre me premtime për trajnim, arsimim dhe lëvizshmëri lart. Megjithatë, gratë në këto forca të armatosura etnike janë gjithashtu të vendosura në role vartëse”, shkruan “Foreign Policy”.

Në vitin 2015, qeveria e mbështetur nga ushtria prezantoi një pako të “Ligjeve për Mbrojtjen e Racës dhe Fesë”, që përfshin dispozita raciste dhe seksiste, për shembull ato që kufizojnë martesat midis grave budiste dhe burrave myslimanë. Ndërsa feministët në Mianmar kanë luftuar për t’i ndryshuar ligjet dhe për ta miratuar legjislacionin progresiv, përfshirë Ligjin e Parandalimit të Dhunës ndaj Grave që nga viti 2010. Përpjekjet e tilla janë bllokuar. Aktualisht, Birmania nuk e ndëshkon në mënyrë specifike dhunën në familje.

Dhuna seksuale – veçanërisht sulmet ndaj grave të pakicave etnike nga ushtria në zonat e konfliktit – gjithashtu ka vazhduar, duke përkeqësuar diskriminimin gjinor dhe qasjen ndaj viktimave, vlerëson “Foreign Policy”.

Lëvizje e heshtur

“Ndërsa #MeToo ka ndikuar që disa gra të dëshmojnë kundër ngacmimeve seksuale dhe dhunës, lëvizja nuk u ngrit në Birmani. Në fillim të vitit 2018, vetëm disa muaj pasi #MeToo filloi globalisht, Ministria e Punëve të Brendshme lëshoi ​​një raport mbi rastet e përdhunimit që fajësuan viktimat për sulmet që pësuan, duke renditur arsye të tilla si ‘dehja’ e viktimave dhe duke u kërkuar grave që të ishin modeste në veshje”, shkruan revista politike.

Kur partia Lidhja Kombëtare për Demokracinë e Aung San Suu Kyi siguroi fitoren e madhe në zgjedhjet e vitit 2015, duke sjellë një fluks të ligjvënëseve femra në qeverinë e re gjysmëcivile, revista “Foreign Policy” vlerëson se kishte një dritë shprese se pjesëmarrja politike e grave do të bëhej një përparësi më e madhe. Megjithatë, së shpejti u bë e qartë se partia thjesht do të paguante vetëm ‘lëvizjen e buzëve’ për çështje gjinore, ndërsa do të vazhdonte t’i minonte përpjekjet e mirëfillta feministe. Nivelet e larta të partisë gjithashtu vazhdojnë të dominohen nga burrat.

Teksa dukshmëria e grave në protesta ka ndihmuar në nxitjen e bisedave rreth feminizmit, kjo vjen me një anë të errët: ngacmimet seksuale dhe dhuna. Fotografitë që tregojnë se policia po merret me protestueset, duke i kapur për veshje dhe duke zbuluar gjoksin e tyre janë shpërndarë nëpër rrjetet sociale. Khon Ja, një aktiviste etnike kachin, në fundin e të dyzetave, shkroi në një postim në Facebook javën e kaluar se gratë ishin në shënjestër të oficerëve në Myitkyina, të cilët thuhet se arrestuan 46 persona, përfshirë 39 gra, katër prej tyre nën moshën 18-vjeçare.

“Ndërsa dhuna përshkallëzohet, kostoja e protestës mund të jetë fatale. Më 3 mars, protestat panë ditën e tyre më të përgjakshme, me forcat e sigurisë që vranë të paktën 38 persona, përfshirë tri gra të reja që u qëlluan për vdekje. Vdekja e parë e raportuar gjatë protestës ishte ajo e një gruaje 20-vjeçare, që u qëllua në kokë më 9 shkurt. Me më shumë gra në vijën e frontit të protestave dhe vullnetare si mjeke në vendin e përplasjeve të forta, shumë kanë frikë se dhuna ndaj tyre vetëm do të intensifikohet”, shkruan “Foreign Policy”.

Për Nandarin, trishtimi mund të jetë tepër i madh. Megjithatë, ajo do të vazhdojë të flasë dhe të rreshtohet me lëvizjen e cila thotë se ka evoluar nga një protestë kundër grusht-shtetit në një revolucion më të gjerë, duke atakuar jo vetëm patriarkatin, por të gjithë shtypjen në shoqëri.

“Ata po na vrasin. Po na mbysin ëndrrat. Ne mund të jemi duke i përmbushur ëndrrat tona, duke ndjekur ligjërata në vend se të protestojmë. Ne mund të jemi në restorantin tonë të preferuar. Por, për shkak të kësaj padrejtësie, ne i kalojmë ditët dhe netët tona duke u shqetësuar për të ardhmen tonë”, thotë Nandar.

“Gratë preferojnë më shumë të flasin dhe të përballen me pasojat, sesa të mos bëjnë asnjë ndryshim. Ai vendos rekordin që gratë kanë rëndësi dhe zërat tanë kanë rëndësi. Dhe kjo është shumë e fuqishme për të dëshmuar”, thotë në fund ajo.